برگ‌های برنده بورس
زینب مختاری- شاخص کل بورس در هفته گذشته با سه روز پیاپی افت روبه‌رو بود. این روند برخی سرمایه‌گذاران را برای تداوم فعالیت در این بازار و احتمال تکرار ریزش‌های سال گذشته دچار تردید کرد. با این حال اما صاحب‌نظران، افت و خیز هفته گذشته را به عنوان اصلاح منطقی شاخص کل پس از یک دوره طولانی رشد پیاپی، ارزیابی کردند. حال این سوال مطرح است که آیا می‌توان بازار سهام را در مقایسه با بازارهای موازی، بهترین محل سرمایه‌گذاری دست‌کم تا پایان ماه جاری قلمداد کرد؟ از ابتدای شهریورماه تمامی بازارها اعم از سرمایه، ارز و طلا با نوسان مواجه بوده و در نهایت کاهش قیمت را تجربه کرده‌اند. صاحب‌نظران بر این باورند که بازار سرمایه به دلیل تنوع ذاتی در سرمایه‌گذاری همچنان از ظرفیت بالایی برای جذب سرمایه و تداوم رشد برخوردار است و با وجود اصلاح هفته گذشته شاخص کل و قیمت نمادهای بزرگ، همچنان پتانسیل جذب سرمایه در شرکت‌های کوچک ارزنده و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری را داراست. با این حال اما بازار سرمایه همچنان از نرخ دلار متاثر است و این متغیر می‌تواند مسیر بازار سهام در هفته‌های آینده را با چالش مواجه کند.
بازار سرمایه از ابتدای سال‌جاری تاکنون دو نیمه متفاوت را پشت سر گذاشته است. در حالی که بازار طی دو ماه نخست سال بازدهی منفی و در ماه سوم تنها یک درصد بازدهی مثبت را ثبت کرده بود اما توانست از سومین ماه سال به تدریج به عرصه قدرت‌نمایی بازارها بازگردد و بازدهی مثبت را برای سهامداران به ارمغان آورد. این بازار به ویژه با انتشار گزارش‌های سه ماهه شرکت‌ها که حاکی از عملکرد مثبت بهار و رسیدن به سطح ارزندگی بود، تقویت شد. بدین‌ترتیب بازار سرمایه نه تنها با رشد شاخص‌ها در ماه‌های چهارم و پنجم سال و کسب بازدهی مثبت روبه‌رو شد بلکه مجددا شاهد ورود پول و رشد ارزش معاملات طی ماه‌های تیر و مرداد سال‌جاری بود. بازار سرمایه همچنین در کنار اصلاح برخی ساختارهای دست و پا گیر و قوانین محدودکننده، از رشد نرخ دلار نیز بهره برد تا سهامداران شرکت‌های صادرات‌محور را از رشد قیمت سهام بهره‌مند کند. تا پایان ماه پنجم سال‌جاری، شاخص‌سازان بخش زیادی از زیان سهامداران خود طی ماه‌های گذشته را جبران کرده‌اند. در این میان نمی‌توان تقسیم سودهای اعجاب‌آور و رضایت‌بخش از سوی شرکت‌ها را در ترغیب دوباره سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار سرمایه نادیده انگاشت. بدین ترتیب شاخص کل بازار سرمایه از رقم یک میلیون و ۳۰۷ هزار و ۷۰۷ واحد در نخستین ساعت معاملاتی سال‌جاری به سطح یک میلیون و ۵۱۵ هزار و ۵۴۸ واحد در پایان مردادماه رسید تا با پشت سر گذاشتن دو کانال مهم، بازدهی ۸۹/۱۵ درصدی را طی پنج ماهه نخست امسال کسب کند. با این حال شاخص کل بورس که در شهریورماه شتاب بیشتری در مسیر صعود گرفته و برای فتح کانال ۶/۱ میلیون واحدی خیز برداشته بود در هفته گذشته با نوسان روبه‌رو شد اما با اصلاحی مناسب مجددا به روند متعادل خود بازگشت. بر این اساس در روز چهارشنبه هفته گذشته شاخص کل روی رقم یک میلیون و ۵۲۰ هزار و ۶۲۷ واحد ایستاد تا از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۲۸/۱۶ درصدی را ثبت کرده باشد. در این میان کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که با رشد مناسب قیمت سهام شاخص‌سازان و شرکت‌های بزرگ بازار، اکنون نوبت سهام کوچک و متوسط است تا روند رشد خود را آغاز کنند. شاخص هم‌وزن که از ابتدای سال‌جاری تا مردادماه عموما روندی نزولی را طی می‌کرد از ابتدای پنجمین ماه سال، وارد فاز صعودی شده و در اغلب روزها مثبت بوده است. بدین ترتیب این شاخص توانسته است از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۵۴/۳ درصدی را ثبت کند که البته هنوز فاصله زیادی با میزان رشد شاخص کل دارد. بررسی معاملات بازار سهام طی هفته‌های اخیر نیز نشان می‌دهد، معامله‌گران از سمت نمادهای بزرگ به سمت کوچکترها چرخش داشته و شرکت‌های کوچک ارزنده با ورود پول مواجه بوده‌اند. بدین‌ترتیب شاخص هم‌وزن بازار نیز روزهای مثبتی را از سر گذرانده و به تدریج فاصله خود با رشد شاخص کل را کاهش می‌دهد. گفتنی است ارزش معاملات خرد بازار در هفته گذشته در ادامه روند رو به رشد هفته‌های اخیر به ۱۳ هزار و ۵۱۸ میلیارد تومان رسید که فاصله زیادی با میزان معاملات خرد هفتگی طی ماه‌های گذشته دارد. بر این اساس گفته می‌شود بازار سرمایه در ابتدای مسیر رو به رشدی قرار گرفته است که می‌تواند رشد سرمایه در میان‌مدت و کوتاه‌مدت را تضمین کند. به ویژه گفته می‌شود این بازار پس از اصلاح مناسب در ابتدای شهریورماه با رشد معقولی تا پایان ماه مواجه خواهد بود. در این میان نمی‌توان از قدرت بالای نقدشوندگی این بازار در مقایسه با دیگر بازارها که به عنوان اصلی‌ترین مزیت سرمایه‌گذاری آن قلمداد می‌شود غافل بود. همچنین این بازار در مقایسه با بازارهای موازی از برگ‌های برنده سرمایه‌گذاری نظیر صندوق‌ها و ابزارهای متنوعی برخوردار است که می‌توانند بازدهی سرمایه‌گذاری را تضمین کنند.
مسکن
بر اساس جدیدترین اعلام بانک مرکزی، میانگین قیمت مسکن در شهر تهران طی مردادماه سال‌جاری در مقایسه با تیرماه امسال سه درصد افزایش یافته است. بازار مسکن همچنین در مقایسه با بازار سهام در بررسی یک سال، بازدهی بالاتری را ثبت کرده است اما با توجه به رکود معاملاتی در این بازار به نظر می‌رسد این رشد تنها زاییده تورم بالای اقتصاد و رشد ارزش اسمی باشد. بدین‌ترتیب رکود در بازار مسکن همچنان پابرجاست و معاملات در شهر تهران همچنان روی مرز پنج هزار مورد باقی مانده است. واقعیت آن است که به رغم تداوم روند افزایشی قیمت مسکن از ابتدای سال‌جاری تاکنون و ثبت بازدهی‌های یک و سه درصدی، معاملات مسکن در تهران از ابتدای سال به طور کلی روندی کاهشی را دنبال کرده است. ناظران اقتصادی تورم بالای اقتصاد ایران را که سبب افزایش همزمان قیمت مسکن و تضعیف درآمد و کاهش قدرت خرید مردم شده است از دلایل اصلی رکود ادامه‌دار در بازار املاک می‌دانند. در همین حال شرایط اقتصادی کشور، افراد را به سمت سرمایه‌گذاری‌های کوتاه و میان‌مدت با قدرت نقدشوندگی بالا ترغیب کرده است. حال آنکه بازار املاک، به نقدشوندگی پایین و عدم بازگشت سرمایه در کوتاه‌مدت دچار است. این ویژگی به ویژه با اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه و اخذ مالیات از خانه‌های خالی و محدودیت معاملات ملک در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت (با هدف جلوگیری از سفته‌بازی در بازار مسکن) بیش از پیش تقویت خواهد شد. در همین حال تجربه دو سال گذشته نشان داده است افزایش قیمت مسکن به دلیل بی‌ثباتی کشف قیمت در این بازار عموما سبب فرار خریداران خواهد شد و تنها رشد ارزش دارایی صاحبان ملک را به دنبال دارد. از همین رو به نظر می‌رسد این بازار به دلیل تورم بالای مصالح ساختمانی از یک سو و رشد قیمت محصول نهایی با آهنگ کند ورود سرمایه روبه‌رو خواهد بود. این روند به ویژه تا پایان ماه جاری تغییر محسوسی نخواهد داشت. گفتنی است آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد قیمت متوسط هر متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران در اسفندماه سال گذشته ۳۰ میلیون و ۲۷۰ هزار تومان بوده است که این رقم در مردادماه به ۳۰ میلیون و ۹۷۰ هزار واحد رسیده است. بدین‌ترتیب بازار مسکن از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۳۱/۲ درصدی را کسب کرده است.
ارز
شاید بتوان بازار ارز را از لحاظ امکان سرمایه‌گذاری خرد، اصلی‌ترین رقیب بازار سرمایه در جذب نقدینگی دانست. دلار توانسته بود در پنج ماهه نخست امسال از قیمت ۲۳ هزار و ۹۶۳ تومان به ۲۷ هزار و ۶۵۹ تومان در پایان مردادماه برسد تا بدین ترتیب بازدهی ۴۲/۱۵ درصدی را ثبت کند. این ارز همچنین در روزهای آغازین شهریورماه به دلایل مختلفی کانال ۲۸ هزار تومانی را هم فتح کرد و برای ورود به سطح ۲۹ هزار تومان خیز برداشت. تحولات سیاسی افغانستان و شرایط مبهم دلار هرات یکی از عوامل افزایش نرخ این ارز در ابتدای ماه جاری بوده است. با این حال همزمان با بازگشایی راه‌های تجاری و ایجاد ثبات در افغانستان این نگرانی تا حد زیادی کاهش یافت. با این حال اما به دلیل سرنوشت مبهم برجام و کمبود ارز ناشی از تحریم‌ها در کشور، به نظر می‌رسد دولت همچنان برای کنترل نرخ دلار با مشکلات زیادی مواجه باشد. از همین رو نوسان دلاری به دلیل وابستگی بالا به تحولات سیاسی داخلی و بین‌المللی همچنان ادامه‌دار خواهد بود. از سوی دیگر اما گفته می‌شود دلار با محدوده تاریخی خود یعنی ۳۲ هزار تومان همچنان فاصله زیادی دارد و مشخص نیست که بتواند در شهریورماه به راحتی به قله قبلی بازگردد. به هر روی این ارز پرطرفدار توانسته است از ابتدای سال تا روز گذشته بازدهی ۸۹/۱۳ درصدی را ثبت کند. گفتنی است افزایش نرخ دلار می‌تواند تا حدی بر رشد قیمت سهام دلاری بازار سرمایه نیز اثر مثبت داشته باشد. با این حال اما در صورتی که نرخ دلار از محدوده‌های منطقی بالاتر رود در نهایت به زیان کلیت اقتصاد از جمله بازار سهام منجر خواهد شد. بازار ارز همچنین به دلیل محدودیت‌های قانونی معاملات، کنترل مستقیم دولت و بازارسازی بانک مرکزی، از بازارهای پرریسک برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
طلا
طلای ۱۸ عیار که سال گذشته را با قیمت یک میلیون و ۸۵ هزار و ۵۰۰ تومان در هر گرم به پایان رسانده بود توانست در واپسین روز مردادماه روی رقم یک میلیون و ۱۷۳ هزار و ۳۰۰ تومان قرار بگیرد و بدین‌ترتیب در پنج ماهه نخست سال‌جاری، معادل ۰۹/۸ درصد بازدهی کسب کند. با این حال اما نرخ دلار ناشی از کاهش نرخ جهانی این فلز گرانبها و تقویت شاخص دلار، طی روزهای گذشته با کاهش مواجه شده و به یک میلیون و ۱۶۱ هزار و ۹۰۰ تومان در روز پنجشنبه رسید. بدین‌ترتیب طلای ۱۸ عیار از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۰۴/۷ درصد را کسب کند. در این میان افزایش تقاضای جهانی برای طلا ممکن است بر نرخ این فلز گرانبها در ایران نیز اثر بگذارد. به گزارش کامودیتی تقاضای فیزیکی طلا در آلمان طی نیمه نخست سال‌جاری میلادی ۳۵ درصد رشد کرده و از آنجا که چشم‌انداز تورم در نیمه دوم سال‌جاری میلادی نیز صعودی است به نظر می‌رسد این رشد تقاضا، به کشورهایی از جمله چین، هند و آمریکا نیز سرایت کند. بدین‌ترتیب طلای جهانی دورنمای رشد از خود نشان می‌دهد. با این حال اما بازار طلا در ایران فارغ از قیمت‌های جهانی از عواملی نظیر تورم و مناسبت‌های ملی و مذهبی نیز اثر می‌پذیرد. بر همین اساس به نظر می‌رسد در صورت پایداری نرخ جهانی دلار و کاهش تورم انتظاری در کشور، بازار طلا دست کم تا پایان شهریورماه نوسانات افزایشی خاصی را پیش رو نداشته باشد.
خیز بورس با نسیم آزادی
انتشار خبر بریده شدن پای دامنه نوسان نامتقارن از تالار شیشه‌ای، نشانه‌هایی از امیدواری به بهبود معاملات سهام را آشکار کرد. شامگاه یکشنبه سیاستگذار بورسی اعلام کرد دامنه نوسان از ۲۵ اردیبهشت به حالت متقارن گذشته بازمی‌گردد و در آینده با رصد شرایط بازار نسبت به افزایش آن اقدام خواهد شد.
به گزارش ایراسین، انتشار خبر بریده شدن پای دامنه نوسان نامتقارن از تالار شیشه‌ای، نشانه‌هایی از امیدواری به بهبود معاملات سهام را آشکار کرد. شامگاه یکشنبه سیاستگذار بورسی اعلام کرد دامنه نوسان از ۲۵ اردیبهشت به حالت متقارن گذشته بازمی‌گردد و در آینده با رصد شرایط بازار نسبت به افزایش آن اقدام خواهد شد. اعلام این خبر با تصمیم مکمل کاهش حجم مبنا تا سطح ۱۵میلیارد ریال برای تمام نمادهای بورسی کافی بود تا امید به رهایی از منگنه دامنه نوسان که متهم اصلی شکل‌گیری ابرنوسان‌ها چه در مسیر صعود و چه نزول است، رشد هرچند اندک شاخص کل بورس تهران را سبب شود. به‌نظر می‌رسد سیاستگذار نیز به این نتیجه رسیده که تمام تصمیمات گذشته بی‌تاثیر بوده و باز شدن گره بورس در تغییر ساختار و حذف محدودیت‌های معاملاتی است. حال به‌نظر می‌رسد که خروج بازار سهام از بحران دامنه نامتقارن و ادامه این مسیر با اخذ تصمیمات مکمل دیگر شرایطی را پدید خواهد آورد تا در ماه‌های پیش‌رو شاهد متعادل شدن بازار باشیم.
معاملات روز دوشنبه در حالی آغاز شد که در شب قبل از آن تصمیم اخیر سازمان بورس حکایت از بازگشت بازار سرمایه به دامنه نوسان متقارن و کاهش حجم مبنا در تمامی نمادهای بورسی به محدوده یک و نیم میلیارد تومان داشت. بر این اساس به نظر می‌رسد که خروج بازار سهام از بحران دامنه نوسان نامتقارن در کنار کمرنگ شدن تاثیر منفی حجم مبنا بر تخصیص متعادل قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا شرایطی را پدید خواهد آورد تا به سبب آن در ماه‌های پیش رو شاهد متعادل شدن بازار و کاهش فشار معاملات هیجانی بر دو طرف عرضه و تقاضا باشیم.
کابوس سه ماهه بورس
بیست و پنجم بهمن ماه ۱۳۹۹ مصادف بود با نخستین روزهای ورود محمدعلی دهقان دهنوی به سازمان بورس و اوراق بهادار و به کارگیری دامنه نوسان نامتقارن در بازار سهام؛ دامنه‌ای که در ابتدا با افزایش یک درصدی سقف مجاز نوسان مثبت به ۶ درصد و کم شدن نوسان منفی آن به ۲ درصد تصور می‌شد راهی باز خواهد کرد به سوی رونق دوباره بازار یاد شده. با این حال نه تنها این‌طور نشد بلکه با فشرده کردن عرضه‌ها به تعمیق رکود در این بازار انجامید. این رویه حتی با افزایش دامنه منفی به سه درصد نیز بهبود نیافت و کار را تا آنجا وخیم کرد که اگر روز گذشته رشد ۵/ ۰ درصدی شاخص کل بورس به ثبت نمی‌رسید احتمالا همین امروز یا فردا باید شاهد شکسته شدن مقاومت این نماگر در کانال یک میلیون و ۱۳۰ هزار واحدی می‌بودیم.
بازار سهام در ماه‌های گذشته فراز و نشیب‌های متعددی را تجربه کرد و به سبب افزایش ریسک مقررات متغیر ناشی از تعدد تصمیمات و التهاب در سیاست‌گذاری کلان این بازار شاهد خروج قابل توجه سرمایه بود. در طول این مدت دامنه نوسان نامتقارن که بر این بخش از اقتصاد کشور تحمیل شد شرایطی را پدید آورد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی که اعتماد آنها به این بازار در طول سال‌های گذشته جلب شده بود رفته رفته با افت بیشتر قیمت‌ها و نبود فضای مناسب و چشم‌اندازی روشن برای بازگشت به روند صعودی از بازار سرمایه خارج شوند. این در حالی بود که در طول مدت یادشده سنگ بزرگ حجم مبنا پیش پای لنگ تقاضا به مانعی بزرگ تبدیل شده بود که با سنگین شدن صف‌های فروش و اشباع عرضه عملا معاملات بسیاری از نمادها را مختل می‌کرد. دقیقا به همین دلیل بود که در طول مدت یاد شده بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه به این رویه انتقاد کردند و حتی بسیاری بدنه تصمیم‌گیری در سازمان بورس را به واکنش انفعالی در مواجهه با انتقادات و خواسته‌ها متهم ساختند.
تمامی اینها در حالی رخ داد که انتظار می‌رفت خیلی زودتر از این حذف دامنه نوسان نامتقارن و توجه بیشتر به اصلاح مقررات مربوطه مانند دستورالعمل بازارگردانی و گره‌های معاملاتی شرایط را حداقل تا حدودی برای این بازار تسهیل کند و راهی هرچند باریک پیش روی سرمایه‌گذاران بازار سرمایه قرار دهد تا شاهد خروج پول حقیقی از این بازار نباشیم.
با این حال این امر نه تنها محقق نشد بلکه در مواقعی ارزش معاملات خرد بازاری را که در کمتر از یکسال گذشته به فراتر از ۲۴ هزار میلیارد تومان در روز رفته بود را به زیر ۷۰۰ میلیارد تومان رساند و تقاضای حقیقی در بورس و فرابورس را آنچنان تضعیف کرد که ارزش معاملات خرد بورس در برخی روزها به کمتر از ارزش معاملات خرد صندوق‌های etf رسید. این در حالی است که صندوق‌های یاد شده در طول یک سال گذشته افزایش قابل‌توجهی را در ارزش معاملات خود شاهد نبودند و سنگین‌تر شدن کفه تقاضا در آنها نه از روی توسعه این بخش از بازار سرمایه بلکه به دلیل تضعیف قابل توجه معاملات خرد به شکل مستقیم بود. در طول این مدت بسیاری از سرمایه‌گذاران تصمیم گرفتند تا عطای سرمایه‌گذاری مستقیم را به لقایش ببخشند و با کاهش ریسک خود سرمایه‌گذاری را از طریق صندوق‌های یاد شده و به شکل غیر مستقیم دنبال کنند.
بازگشت از یک تصمیم ناکارآ
اما در شب نوزدهم اردیبهشت ماه یعنی ۲ روز کاری قبل و در روز۹ماهگی اصلاح بازار سهام اعلام شد که سازمان بورس و اوراق بهادار از تصمیم خود برگشته است و با متقارن کردن دامنه نوسان سعی در کاهش التهاب بازار و متعادل کردن صف‌های فروش دارد. این طور که به نظر می‌آید در نهایت اعتراض‌های گسترده فعالان بازار سرمایه و کارشناسان و صاحب نظران حوزه مالی سبب شده تا پس از ارائه کلی دستورالعمل طرح و برنامه که هیچ کدام از آنها کارساز نشد، نحوه معاملات در بورس از لحاظ سقف و کف مجاز نوسان قیمت‌ها به محدوده قبلی بازگردد. با این تصمیم می‌توان گفت که پسرفت بازار سرمایه که در سه‌ماه اخیر کابوسی غیرمنتظره را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی را رقم زده بود از شنبه هفته دیگر پایان می‌یابد.البته در اینجا توجه به یک نکته نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. تغییر دامنه نوسان و متقارن‌شدن آن در مقطع فعلی لزوما به این معنا نیست که روند بازار سرمایه از شنبه به‌طور کامل و در تمامی نمادها مانند آنچه که در پنج ماهه ابتدایی سال ۹۹ شاهد بوده‌ایم مثبت خواهد شد. بررسی دقیق‌تر تصمیم اخیر سازمان بورس نشان می‌دهد که نسبت به گذشته شرایط برای تقویت سرمایه‌گذاری بنیادی و به دور از هیجان تقویت شده است. آن‌طور که در خبرها ذکر شده قرار است تا گام روبه‌جلوی نهاد ناظر برای منطقی‌شدن عملکرد بازار سرمایه و نزدیک‌شدن هرچه بیشتر آن به معیارهای روزآمد بازارهای بین‌المللی سهام، پس از این مرحله دامنه نوسان متقارن بازتر شود. این به آن معناست که در ماه‌های پیش‌رو ممکن است بورس و فرابورس فراغ بال بیشتری برای تعیین قیمت در طول معاملات یک روز داشته باشند. از طرف دیگر این مساله سبب خواهد شد تا چه در روزهای رونق و در روزهای رکود احتمال انباشت عرضه و تقاضا که سبب سنگین‌شدن صف‌های خرید یا فروش می‌شود کمتر از گذشته باشد. وقوع چنین امری به آن معنا خواهد بود که احتمال فعالیت‌های سفته‌بازانه هدفمند که در بازار سهام با نام‌هایی نظیر پروژه‌کردن و سیگنال‌فروشی در جریان بوده و هست با ادامه این مسیر رو به جلو کمتر و کمتر شود. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت از افزایش یا کاهش غیرمعمول قیمت‌ها کاسته و توجه به‌نظرات مردم مانند آنچه که نظرسنجی نشان می‌داد به بهبود اوضاع بازار سرمایه منجر شود. در این نظرسنجی که در روزهای نخست ماه‌جاری انجام شده اکثریت قریب به اتفاق فعالان بازار خواهان افزایش دامنه نوسان یا بازگشت آن به تقارن شده بودند.
کوک‌تر شدن ساز مخالف حجم مبنا
اما فارغ از اینکه دامنه‌نوسان به قبل بازگشته، می‌توان گفت که مهمترین گام رو به‌جلو در تصمیم اخیر سازمان بورس کاهش قابل‌توجه حجم مبنا به محدوده یک و نیم میلیارد تومان است. کاهش هماهنگی مقدار برای نمادهای بورسی و فرابورسی (البته به‌جز بازار پایه) سبب می‌شود تا کشف قیمت در وضعیت کنونی که بسیاری از سهم‌ها با کمبود قابل‌توجه نقدشوندگی مواجه هستند نسبت به گذشته با سهولت بسیار بیشتری انجام شود.
همانطور که در گزارش‌های پیشین به کرات به این مساله اشاره شده بود حجم مبنا قانونی پرسابقه در بازار سرمایه کشور است که مشابه آن در کشورهای دیگر وجود ندارد. این قانون در طول سال‌های گذشته در مسیر متعادل شدن قیمت‌ها، چه در روندهای صعودی و چه در روندهای نزولی موانع جدی ایجاد کرد. از این‌رو انتظار می‌رود با کاهش قابل توجه این متغیر در بسیاری از نمادهای بازار سرمایه از شنبه هفته بعد شاهد آزادی عمل بیشتری در کشف بدون دخالت قیمت‌ها باشیم.
بر این اساس انتظار می‌رود که با برداشته‌شدن تبعیض میان نمادهای کوچک و بزرگ و یکدست شدن حجم مبنا در آنها که اثر سنگینی سهام در بسیاری از نمادها مانند «فملی»، «فولاد»، «فارس»، «شستا» و . را از بین می‌برد، از زمان به‌کارگیری این رویه، سایه سفته‌بازی از سر نمادهای کوچک کم شود؛ عاملی‌که سبب شده تاکنون سرمایه‌گذاران بنیادی در این نوع سهام به دلیل بالا بودن حجم به‌طور کلی از بازار سهم ایران رخت بربندند. بر این اساس اگرچه بازگشت دامنه نوسان به مثبت و منفی ۵ درصد در وهله اول ممکن است بازگشت به عقب به‌نظر بیاید با این حال باید گفت که در ترکیب این تغییر با کم‌شدن حجم مبنا در بازار سهام، گامی بسیار موثر نسبت به دوره‌های گذشته بازار سرمایه برای معقول و کارآترشدن بازار سهام برداشته شده است.
بارقه‌های خوش‌بینی
روز گذشته شاخص‌بورس دقیقا ۵/ ۰ درصد رشد کرد و اگرچه خالص خرید حقیقی در آن به میزان ۱۲۵ میلیارد تومان منفی بود، با این وجود نشانه‌هایی از انبساط خاطر را نسبت به تصمیم اخیر نمایان کرد. در این روز بسیاری از نمادها شاهد برچیده شدن صفوف فروش بودند و ارزش صفوف ۱۷درصد کاهش یافت. در فرابورس نیز ورود ۷۰۵ میلیون تومانی ورود پول حقیقی در بازار ثبت شد. با توجه به آنچه که گفته شد به‌نظر می‌آید که در ماه‌های پیش‌رو اگرچه عوامل منفی نظیر کاهش بیشتر قیمت دلار و خیز متغیرها در بازار سهام کاهش انتظارات تورمی و نزدیک‌شدن قیمت سهام به میانگین تاریخی براساس نرخ بازده بدون ریسک امری دور از انتظار نیست اما حداقل در نخستین گام معقول متولیان بازار سرمایه راه برای تقویت سرمایه‌گذاری بنیادی و بلندمدت فراهم شده و در صورتی که این قوانین به‌خصوص در جنبه‌های جزئی‌تر انجام معاملات پی گرفته شوند می‌توان در ماه‌های پیش‌رو بازاری متعادل‌تر، منصفانه‌تر و کم‌التهاب‌تر را شاهد بود؛ بازاری‌که در صورت حصول توافق میان ایران و قدرت‌های جهانی بر سر مساله برجام این آمادگی را خواهد داشت تا از میوه بازگشت ایران به‌عرصه معاملات بین‌المللی و تبادل بدون دردسر کالا و خدمات به‌خوبی بهره ببرد و از این طریق شاهد بهبود وضعیت درآمدی شرکت‌ها در میان‌مدت و بلندمدت باشد.
بورس دوشنبه از دریچه آمار
در جریان دادوستدهای روز دوشنبه شاهد افزایش تقاضا برای سهام گروه‌های «فلزات اساسی»، «چندرشته‌ای صنعتی»، «بانک‌ها»، «محصولات شیمیایی»، «کانه فلزی»، «رایانه»، «مالی» و «تامین آب و برق و. » بودیم به طوری که شاخص این گروه‌ها سبزپوش بود. «فلزات اساسی» با رشد ۸/ ۲ درصدی در صدر آنان قرار داشت. در مقابل سهام گروه «کاشی و سرامیک» بدترین عملکرد را به واسطه بازگشایی نامطلوب نماد معاملاتی «کلوند» پس از افشای اطلاعات با اهمیت رقم زد. به طوری که شاخص این گروه با افت کمتر از ۹ درصدی همراه بود. نماد شرکت کاشی الوند به مدت دو هفته متوالی در بهمن‌ماه سال گذشته در سقف قیمت معامله شد، پس از آن از ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ تاکنون حتی یک روز مثبت نداشت و گرچه افزایش نرخ ۱۰ درصدی گرفت اما با افت قابل توجه ۵۴ درصدی بازگشایی شد.
از نکات قابل تامل معاملات روز گذشته تحرکات مثبت برای سهام خودرویی بود. این دسته سهام و در صدر آن دو غول خودرویی «خودرو» و «خساپا» که در روزهای گذشته برای یک هفته متوالی صف فروش‌های سنگین داشتند دیروز با افزایش تقاضا به محدوده مثبت کشانده شدند. هرچند سایر نمادهای گروه سرخ‌پوش بودند و شاخص این گروه همچنان با افت ۴/ ۱ درصدی همراه شد، اما دیگر خبری از صف فروش‌های سنگین حداقل برای سهام بزرگ‌تر نبود.
فلزات اساسی در بازارهای جهانی خوش درخشیدند
بازارهای جهانی اولین روزکاری هفته را با سبزپوشی فلزات (در صدر آن مس) و نفت آغاز کردند. به طوری که بهای هر تن مس تا لحظه تنظیم این گزارش از ۷/ ۱۰ هزار دلار عبور کرد. این امر منجر به افزایش تقاضا برای سهام ملی مس شد و این نماد در پایان معاملات روز دوشنبه صف خرید تشکیل داد. سایر نمادهای گروه نیز با افزایش تقاضا همراه بودند. بسیاری روند مطلوب بازارهای جهانی را از جمله عوامل رشد سهام متاثر از آن در معاملات روز گذشته می‌دانند. از خیز متغیرها در بازار سهام طرفی بهای دلار به‌رغم وعده‌های یکشنبه‌شب رئیس کل بانک مرکزی به دنبال تعرض ایجاد شده به کنسولگری ایران در کربلا بر خلاف روزهای گذشته افزایش یافت. اثر این امر نیز می‌تواند در رشد سهام ارزمحور موثر واقع شده باشد.
رکود معاملاتی اندکی بهبود یافت
درجریان دادوستدهای خرد بورسی روز گذشته شاهد رشد دو برابری ارزش معاملات خرد بورس به نسبت روز قبل‌تر بودیم. این امر تا حدودی از شدت فضای رکودی در معاملات دیروز کاست. بر این اساس روز گذشته شاهد جابه‌جایی ۳۲۸۲ میلیارد تومانی نقدینگی میان سهامداران بودیم. این رقم رکورد بیشترین مقدار دادوستدهای خرد بورسی از ۲۴ فروردین‌ماه را شکست. در معاملات خرد فرابورسی نیز ۴۲۵ میلیارد تومان میان سهامداران جابه‌جا شد. نماد بورسی «فملی» با ارزش معاملات خرد ۱۷۷ میلیارد تومانی و «ذوب» فرابورسی با ارزش ۴۸ میلیارد تومان در صدر معاملات روز دوشنبه قرار داشتند.
حقیقی‌ها عنان معاملات فرابورس را در دست گرفتند
در جریان معاملات روز گذشته شاهد افزایش تحرکات مثبت از سوی سهامداران خرد بودیم، به طوری که در معاملات فرابورسی این دسته از سهامداران بالاخره بعد از ۳۱ روز مالکیت‌های سهام را از آن خود کردند. این رقم گرچه عدد چشم‌گیری نیست اما امید بازگشت سهامداران حقیقی به گردونه معاملات را بیش از پیش کرده است. بر این اساس در جریان معاملات فرابورسی حقیقی‌ها خالص خرید ۷۰۵ میلیون تومانی را رقم زدند. این امر در معاملات بورسی با کاهش میزان فروش سهامداران خرد همراه بود. این سهامداران گرچه در معاملات بورسی مالکیت‌ها را به سوی خود تغییر ندادند اما از شدت فروش آنان به طور چشم‌گیری کاسته شد. به این ترتیب در جریان معاملات بورسی ۱۲۵ میلیارد تومان از سبد حقیقی‌ها به پرتفوی سهام حقوقی‌ها منتقل شد. در این بین سهام دو گروه «خودرو» و «فرآورده‌های نفتی» در صدر خرید حقوقی‌ها و سهام دو گروه «فلزات اساسی» و «چندرشته‌ای صنعتی» در صدر خریدهای سهامداران خرد قرار گرفت.
برگ‌های برنده بورس
زینب مختاری- شاخص کل بورس در هفته گذشته با سه روز پیاپی افت روبه‌رو بود. این روند برخی سرمایه‌گذاران را برای تداوم فعالیت در این بازار و احتمال تکرار ریزش‌های سال گذشته دچار تردید کرد. با این حال اما صاحب‌نظران، افت و خیز هفته گذشته را به عنوان اصلاح منطقی شاخص کل پس از یک دوره طولانی رشد پیاپی، ارزیابی کردند. حال این سوال مطرح است که آیا می‌توان بازار سهام را در مقایسه با بازارهای موازی، بهترین محل سرمایه‌گذاری دست‌کم تا پایان ماه جاری قلمداد کرد؟ از ابتدای شهریورماه تمامی بازارها اعم از سرمایه، ارز و طلا با نوسان مواجه بوده و در نهایت کاهش قیمت را تجربه کرده‌اند. صاحب‌نظران بر این باورند که بازار سرمایه به دلیل تنوع ذاتی در سرمایه‌گذاری همچنان از ظرفیت بالایی برای جذب سرمایه و تداوم رشد برخوردار است و با وجود اصلاح هفته گذشته شاخص کل و قیمت نمادهای بزرگ، همچنان پتانسیل جذب سرمایه در شرکت‌های کوچک ارزنده و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری را داراست. با این حال اما بازار سرمایه همچنان از نرخ دلار متاثر است و این متغیر می‌تواند مسیر بازار سهام در هفته‌های آینده را با چالش مواجه کند.
بازار سرمایه از ابتدای سال‌جاری تاکنون دو نیمه متفاوت را پشت سر گذاشته است. در حالی که بازار طی دو ماه نخست سال بازدهی منفی و در ماه سوم تنها یک درصد بازدهی مثبت را ثبت کرده بود اما توانست از سومین ماه سال به تدریج به عرصه قدرت‌نمایی بازارها بازگردد و بازدهی مثبت را برای سهامداران به ارمغان آورد. این بازار به ویژه با انتشار گزارش‌های سه ماهه شرکت‌ها که حاکی از عملکرد مثبت بهار و رسیدن به سطح ارزندگی بود، تقویت شد. بدین‌ترتیب بازار سرمایه نه تنها با رشد شاخص‌ها در ماه‌های چهارم و پنجم سال و کسب بازدهی مثبت روبه‌رو شد بلکه مجددا شاهد ورود پول و رشد ارزش معاملات طی ماه‌های تیر و مرداد سال‌جاری بود. بازار سرمایه همچنین در کنار اصلاح برخی ساختارهای دست و پا گیر و قوانین محدودکننده، از رشد نرخ دلار نیز بهره برد تا سهامداران شرکت‌های صادرات‌محور را از رشد قیمت سهام بهره‌مند کند. تا پایان ماه پنجم سال‌جاری، شاخص‌سازان بخش زیادی از زیان سهامداران خود طی ماه‌های گذشته را جبران کرده‌اند. در این میان نمی‌توان تقسیم سودهای اعجاب‌آور و رضایت‌بخش از سوی شرکت‌ها را در ترغیب دوباره سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار سرمایه نادیده انگاشت. بدین ترتیب شاخص کل بازار سرمایه از رقم یک میلیون و ۳۰۷ هزار و ۷۰۷ واحد در نخستین ساعت معاملاتی سال‌جاری به سطح یک میلیون و ۵۱۵ هزار و ۵۴۸ واحد در پایان مردادماه رسید تا با پشت سر گذاشتن دو کانال مهم، بازدهی ۸۹/۱۵ درصدی را طی پنج ماهه نخست امسال کسب کند. با این حال شاخص کل بورس که در شهریورماه شتاب بیشتری در مسیر صعود گرفته و برای فتح کانال ۶/۱ میلیون واحدی خیز برداشته بود در هفته گذشته با نوسان روبه‌رو شد اما با اصلاحی مناسب مجددا به روند متعادل خود بازگشت. بر این اساس در روز چهارشنبه هفته گذشته شاخص کل روی رقم یک میلیون و ۵۲۰ هزار و ۶۲۷ واحد ایستاد تا از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۲۸/۱۶ درصدی را ثبت کرده باشد. در این میان کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که با رشد مناسب قیمت سهام شاخص‌سازان و شرکت‌های بزرگ بازار، اکنون نوبت سهام کوچک و متوسط است تا روند رشد خود را آغاز کنند. شاخص هم‌وزن که از ابتدای سال‌جاری تا مردادماه عموما روندی نزولی را طی می‌کرد از ابتدای پنجمین ماه سال، وارد فاز صعودی شده و در اغلب روزها مثبت بوده است. بدین ترتیب این شاخص توانسته است از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۵۴/۳ درصدی را ثبت کند که البته هنوز فاصله زیادی با میزان رشد شاخص کل دارد. بررسی معاملات بازار سهام طی هفته‌های اخیر نیز نشان می‌دهد، معامله‌گران از سمت نمادهای بزرگ به سمت کوچکترها چرخش داشته و شرکت‌های کوچک ارزنده با ورود پول مواجه بوده‌اند. بدین‌ترتیب شاخص هم‌وزن بازار نیز روزهای مثبتی را از سر گذرانده و به خیز متغیرها در بازار سهام تدریج فاصله خود با رشد شاخص کل را کاهش می‌دهد. گفتنی است ارزش معاملات خرد بازار در هفته گذشته در ادامه روند رو به رشد هفته‌های اخیر به ۱۳ هزار و ۵۱۸ میلیارد تومان رسید که فاصله زیادی با میزان معاملات خرد هفتگی طی ماه‌های گذشته دارد. بر این اساس گفته می‌شود بازار سرمایه در ابتدای مسیر رو به رشدی قرار گرفته است که می‌تواند رشد سرمایه در میان‌مدت و کوتاه‌مدت را تضمین کند. به ویژه گفته می‌شود این بازار پس از اصلاح مناسب در ابتدای شهریورماه با رشد معقولی تا پایان ماه مواجه خواهد بود. در این میان نمی‌توان از قدرت بالای نقدشوندگی این بازار در مقایسه با دیگر بازارها که به عنوان اصلی‌ترین مزیت سرمایه‌گذاری آن قلمداد می‌شود غافل بود. همچنین این بازار در مقایسه با بازارهای موازی از برگ‌های برنده سرمایه‌گذاری نظیر صندوق‌ها و ابزارهای متنوعی برخوردار است که می‌توانند بازدهی سرمایه‌گذاری را تضمین کنند.
مسکن
بر اساس جدیدترین اعلام بانک مرکزی، میانگین قیمت مسکن در شهر تهران طی مردادماه سال‌جاری در مقایسه با تیرماه امسال سه درصد افزایش یافته است. بازار مسکن همچنین در مقایسه با بازار سهام در بررسی یک سال، بازدهی بالاتری را ثبت کرده است اما با توجه به رکود معاملاتی در این بازار به نظر می‌رسد این رشد تنها زاییده تورم بالای اقتصاد و رشد ارزش اسمی باشد. بدین‌ترتیب رکود در بازار مسکن همچنان پابرجاست و معاملات در شهر تهران همچنان روی مرز پنج هزار مورد باقی مانده است. واقعیت آن است که به رغم تداوم روند افزایشی قیمت مسکن از ابتدای سال‌جاری تاکنون و ثبت بازدهی‌های یک و سه درصدی، معاملات مسکن در تهران از ابتدای سال به طور کلی روندی کاهشی را دنبال کرده است. ناظران اقتصادی تورم بالای اقتصاد ایران را که سبب افزایش همزمان قیمت مسکن و تضعیف درآمد و کاهش قدرت خرید مردم شده است از دلایل اصلی رکود ادامه‌دار در بازار املاک می‌دانند. در همین حال شرایط اقتصادی کشور، افراد را به سمت سرمایه‌گذاری‌های کوتاه و میان‌مدت با قدرت نقدشوندگی بالا ترغیب کرده است. حال آنکه بازار املاک، به نقدشوندگی پایین و عدم بازگشت سرمایه در کوتاه‌مدت دچار است. این ویژگی به ویژه با اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه و اخذ مالیات از خانه‌های خالی و محدودیت معاملات ملک در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت (با هدف جلوگیری از سفته‌بازی در بازار مسکن) بیش از پیش تقویت خواهد شد. در همین حال تجربه دو سال گذشته نشان داده است افزایش قیمت مسکن به دلیل بی‌ثباتی کشف قیمت در این بازار عموما سبب فرار خریداران خواهد شد و تنها رشد ارزش دارایی صاحبان ملک را به دنبال دارد. از همین رو به نظر می‌رسد این بازار به دلیل تورم بالای مصالح ساختمانی از یک سو و رشد قیمت محصول نهایی با آهنگ کند ورود سرمایه روبه‌رو خواهد بود. این روند به ویژه تا پایان ماه جاری تغییر محسوسی نخواهد داشت. گفتنی است آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد قیمت متوسط هر متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران در اسفندماه سال گذشته ۳۰ میلیون و ۲۷۰ هزار تومان بوده است که این رقم در مردادماه به ۳۰ میلیون و ۹۷۰ هزار واحد رسیده است. بدین‌ترتیب بازار مسکن از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۳۱/۲ درصدی را کسب کرده است.
ارز
شاید بتوان بازار ارز را از لحاظ امکان سرمایه‌گذاری خرد، اصلی‌ترین رقیب بازار سرمایه در جذب نقدینگی دانست. دلار توانسته بود در پنج ماهه نخست امسال از قیمت ۲۳ هزار و ۹۶۳ تومان به ۲۷ هزار و ۶۵۹ تومان در پایان مردادماه برسد تا بدین ترتیب بازدهی ۴۲/۱۵ درصدی را ثبت کند. این ارز همچنین در روزهای آغازین شهریورماه به دلایل مختلفی کانال ۲۸ هزار تومانی را هم فتح کرد و برای ورود به سطح ۲۹ هزار تومان خیز برداشت. تحولات سیاسی افغانستان و شرایط مبهم دلار هرات یکی از عوامل افزایش نرخ این ارز در ابتدای ماه جاری بوده است. با این حال همزمان با بازگشایی راه‌های تجاری و ایجاد ثبات در افغانستان این نگرانی تا حد زیادی کاهش یافت. با این حال اما به دلیل سرنوشت مبهم برجام و کمبود ارز ناشی از تحریم‌ها در کشور، به نظر می‌رسد دولت همچنان برای کنترل نرخ دلار با مشکلات زیادی مواجه باشد. از همین رو نوسان دلاری به دلیل وابستگی بالا به تحولات سیاسی داخلی و بین‌المللی همچنان ادامه‌دار خواهد بود. از سوی دیگر اما گفته می‌شود دلار با محدوده تاریخی خود یعنی ۳۲ هزار تومان همچنان فاصله زیادی دارد و مشخص نیست که بتواند در شهریورماه به راحتی به قله قبلی بازگردد. به هر روی این ارز پرطرفدار توانسته است از ابتدای سال تا روز گذشته بازدهی ۸۹/۱۳ درصدی را ثبت کند. گفتنی است افزایش نرخ دلار می‌تواند تا حدی بر رشد قیمت سهام دلاری بازار سرمایه نیز اثر مثبت داشته باشد. با این حال اما در صورتی که نرخ دلار از محدوده‌های منطقی بالاتر رود در نهایت به زیان کلیت اقتصاد از جمله بازار سهام منجر خواهد شد. بازار ارز همچنین به دلیل محدودیت‌های قانونی معاملات، کنترل مستقیم دولت و بازارسازی بانک مرکزی، از بازارهای پرریسک برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
طلا
طلای ۱۸ عیار که سال گذشته را با قیمت یک میلیون و ۸۵ هزار و ۵۰۰ تومان در هر گرم به پایان رسانده بود توانست در واپسین روز مردادماه روی رقم یک میلیون و ۱۷۳ هزار و ۳۰۰ تومان قرار بگیرد و بدین‌ترتیب در پنج ماهه نخست سال‌جاری، خیز متغیرها در بازار سهام معادل ۰۹/۸ درصد بازدهی کسب کند. با این حال اما نرخ دلار ناشی از کاهش نرخ جهانی این فلز گرانبها و تقویت شاخص دلار، طی روزهای گذشته با کاهش مواجه شده و به یک میلیون و ۱۶۱ هزار و ۹۰۰ تومان در روز پنجشنبه رسید. بدین‌ترتیب طلای ۱۸ عیار از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی ۰۴/۷ درصد را کسب کند. در این میان افزایش تقاضای جهانی برای طلا ممکن است بر نرخ این فلز گرانبها در ایران نیز اثر بگذارد. به گزارش کامودیتی تقاضای فیزیکی طلا در آلمان طی نیمه نخست سال‌جاری میلادی ۳۵ درصد رشد کرده و از آنجا که چشم‌انداز تورم در نیمه دوم سال‌جاری میلادی نیز صعودی است به نظر می‌رسد این رشد تقاضا، به کشورهایی از جمله چین، هند و آمریکا نیز سرایت کند. بدین‌ترتیب طلای جهانی دورنمای رشد از خود نشان می‌دهد. با این حال اما بازار طلا در ایران فارغ از قیمت‌های جهانی از عواملی نظیر تورم و مناسبت‌های ملی و مذهبی نیز اثر می‌پذیرد. بر همین اساس به نظر می‌رسد در صورت پایداری نرخ جهانی دلار و کاهش تورم انتظاری در کشور، بازار طلا دست کم تا پایان شهریورماه نوسانات افزایشی خاصی را پیش رو نداشته باشد.
خیز متغیرها در بازار سهام
خیز آرام بورس در شرایط انتظار
نوسان مثبت 100 واحدی شاخص کل بورس و رشد بیشتر متغیرهای اساسی، یکشنبه‌ای سبز را برای اهالی بازار رقم زد و پس از گذشت 5 روز مثبت، بیشترین افزایش شاخص رقم خورد، این در حالی است که همه بازارها از جمله بازار سهام در شرایط انتظار و مشاهده قرار دارند. با این حال امیدواری‌ها به مذاکرات به خیز متغیرها در بازار سهام بازار هم تزریق شده است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، چشم‌انداز مثبت از مذاکرات هسته‌ای و پایان روزهای تسویه اعتباری کارگزاری‌ها باعث شد تا روزگذشته بازار رنگ و رویی دیگر بگیرد، به این ترتیب شاخص کل با رشد 100 واحدی معادل 14/0 درصد به کار خود پایان داد و به محدوده 71هزار و 545 رسید تا به این ترتیب پنجمین روز مثبت پیاپی در بورس رقم خورده و کمی از زیان 45/9 درصدی بازار کاسته شد تا شاید روزهای سرد تابستان بورس پایان یابد.
امید و انتظارات مثبت برای بهبود وضعیت سیاسی و لغو تحریم‌های بین‌المللی در حالی میان فعالان بازار سرمایه با اخبار تیم مذاکره‌کننده و انجام مذاکرات پی در پی پیرامون این موضوع پدید آمده که در حال حاضر بسیاری از کارشناسان معتقدند نتیجه نهایی مذاکرات هسته‌ای می‌تواند محرکی قوی برای خروج بورس از حالت رکود فعلی باشد که با توجه به اخبار رسیده از نیویورک که مربوط به نشست‌های وزیر امور خارجه کشورمان است و خبرهايی امیدوارکننده‌اند، احتمال رسیدن خبرهای مثبت دیگر از مذاکرات بیش از پیش تقویت شده است؛ به‌طوری‌که ظریف در آخرین اظهارات خود به تصمیمات مناسبی تا قبل از پایان آذر ماه سال جاری اشاره کرده است.
در واقع مذاکرات هسته‌ای ایران و تلاش کابینه سیاسی دولت یازدهم برای گشودن درب‌های بازارهای خارجی به سوی تولیدکنندگان داخلی کشور و در نهایت گشایش روابط بین‌المللی کشور، مهمترین موضوعی است که از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم به وجود آمده و همواره نیز خبرساز بوده و البته تبعات مثبت و منفی بر وضعیت اقتصادی کشور و بازار سرمایه بر جای گذاشته است.
از سوی دیگر انتشار خبر حکم دادگاه اروپا مبني‌بر لغو تحریم بانک مرکزی ایران امیدوارکننده بوده و پیش بینی می‌شود در جهت روند مثبت مذاکرات هسته‌ای و بهبود شرایط اقتصادی موثر باشد.
از همه مهمتر اینکه وزیر امور اقتصادي و دارايي پس از مدت‌ها، نارضایتی خود از وضعیت بازار سرمایه و روند معاملات را که با کاهش چشمگیر حجم معاملات نیزهمراه شده اعلام کرده و قرار است برنامه‌ای برای بازگشت به دوران رونق اندیشیده شود و گفته می‌شود شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها نیز در این راه به دولت کمک خواهند کرد، اما تجربه یکسال گذشته نشان داده که دولت حمایت چنداني از بازار سرمایه نداشته و تمامی این اقدامات در حد حرف و سخن باقی مانده و به عمل نرسیده است؛ تمام روندهای به ظاهر حمایتی اخیر حاکی از این است که تصمیم‌گیری دولت دستاورد کوتاه‌مدتی برای بازار سرمایه نداشته و از تصمیمات دولت در لایحه خروج از رکود گرفته تا ابلاغ بخشنامه مالیاتی کارگزاری‌ها و غیره هیچ‌یک تاثیرگذاری مشخصی که به توقف رکود منجر شود، به همراه نداشته است. اما شاید این بار دولت بتواند حمایت واقعی خود را در تدوین بودجه سال 94 نشان دهد و همزمانی اعلام بودجه مزبور با مشخص شدن نتایج مذاکرات هسته‌ای، به‌عنوان محرک اساسی بازار سرمایه و شروع رشد مداوم بورس باشد.
در این بین کارشناسان معتقدند عامل اصل ریزش بورس درسال 92 اخباری بود که در حوزه بودجه منتشر شد و ابتدا با یاس شرکت‌های بورسی از شناسایی سودهای مناسب، اندک اندک به بازار سهام منتقل و به صف‌های فروش طویل منتهی شد.
نقطه مقابل این امر را می‌توان امسال شاهد بود؛ به شرطی که دولت و مجلس بورس را در سرلوحه بخش‌های مهم اقتصادی مدنظر قرار داده و در بودجه 94 از آن حمایت کنند.
برخي تحلیلگران بازار می‌گویند خروج از تورم از یک‌طرف و کاهش عمق رکود در صنایع از طرف دیگر حواس دولت را از بازارسرمایه منحرف کرده، در حالی که تامین مالی 27تریلیونی سال مالی 92 می‌تواند تا 50 تریلیون ارتقا یابد، به شرطی که دغدغه‌های بازار مورد توجه واقع شود.
در آستانه تنظیم بودجه 94، دولت باید اقدامات مناسبی را در جهت ارتقای بازار در نظر بگیرد؛ چرا‌که پتروشیمی‌ها، پالایشگا‌ها، خودرو و. همگی چشم به راه تصمیمات مناسبی از طرف دولت هستند.
برخی کارشناسان نیز معتقدند در کنار برنامه‌ریزی‌های بلندمدت باید راهبردهای کوتاه‌مدت را نیز به‌کار برد، به‌عنوان مثال محرک‌های حرکت نقدینگی به سمت بورس از طریق انتشار اوراق جذاب‌تر یا کاهش نرخ بهره قادر است این هدف را محقق سازد.
در این راستا عضو هیات مدیره کانون سرمایه‌گذاران، تطبیق نرخ بهره بانکی با تورم را مهمترین و اصلی‌ترین عامل برای بازگشت رونق به بازار سرمایه عنوان کرد و گفت: با این اقدام بخشی از پس‌اندازهای مردم چه به طور مستقیم و چه از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بورس خواهد شد.
علی اسلامی بیدگلی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه بازارهای مالی سرمایه‌گذاری به دو بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شود گفت: هر یک از این دو بازار بازدهی متناسب با ریسک خود را دارند و ریسک سرمایه‌گذاری در بازار پول کمتر از ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است که در حال حاضر به دلیل نرخ‌های جذاب در بازار پول، جذب سرمایه‌گذار در بورس کاهش یافته است.
وی ادامه داد: به‌طور متوسط، نرخ موثر سپرده‌های یکساله در بانک‌ها و در اوراق مشارکت به‌عنوان اوراق سرمایه‌گذاری بدون ریسک، 22 درصد است و با درنظر گرفتن P/E بازار پول بین محدوده 4 تا 5/4 مرتبه، طبیعتا سرمایه‌گذاری در بازار پول با ریسک پایین‌تر و بسیار جذاب‌تر مواجه خواهد بود و بالطبع قدرت جذب منابع برای بازار سرمایه افت خواهد یافت.
اسلامی بیدگلی در ادامه خاطرنشان کرد: نرخ بهره بانکی همبستگی مستقیمی با نرخ تورم در بلند مدت دارد و با توجه به اینکه در حال حاضر نرخ تورم کاهش یافته و از سوی دیگر طبق اعلام مسوولان، نرخ تورم انتظاری هم پایین‌تر از 20 درصد است، یکی از اصلی‌ترین راهکارهای افزایش جذابیت در بورس و بنگاه‌های اقتصادی همین کاهش نرخ بهره بانکی است.
این در شرایطی است که بررسی «دنیای اقتصاد» نشان داده است حتی کاهش این نرخ نتوانسته بازار را تحریک کند که شاید دلیل این امر انتظار معامله‌گران برای ثبات بازار و تصمیم‌گیری دوباره برای بازارهای مختلف از جمله بورس باشد. بنا به گفته این کارشناس اقتصادی، با کاهش نرخ بهره بانکی، هم منابع به‌طور مستقیم وارد بازار سرمایه خواهد شد و هم افزایش سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس افزایش می‌یابد که این مساله منجر به افزایش قدرت سودآوری بنگاه‌های اقتصادی می‌شود.
وی در ادامه تصریح کرد: این اقدام باید با دقت و البته حساسیت‌های مرتبط با بورس و بخش واقعی اقتصاد از سوی دولت و مسوولان پیگیری شود تا شاهد بازگشت رونق به بازار سرمایه باشیم.
شاخص بورس چیست ؟
در بازار بورس اوراق بهادار ۸ شاخص مهم وجود دارد که توسط فعالان بازار سرمایه استفاده می شود و کاربرد دارند؛ این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده و پیش بینی روند ها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.
انواع شاخص ها و کاربردشان چیست؟
شاخص های ارزیابی بازار سهام یکی از مواردی که درروند مطالعه بازار سرمایه و انتخاب سهام مطلوب جهت خرید، در کنار سایر ابزار های تحلیلی برای فعالین این بازار بسیار حائز اهمیت است.
در هر فعالیتی که توسط انسان صورت می‌گیرد، نتایج قبلی و معیارهای ارزیابی گذشته می‌تواند به آنها کمک کند تا در فرآیندهای بعدی با تجربه بهتری پیش عمل کنند.
فعالیت در بازارهای مالی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ شاخص‌های ارزیابی از جمله شاخص کل بورس، شاخص هم وزن و … می‌تواند در ارتباط با اندازه‌گیری برخی پارامترها و ارزیابی وضعیت بازار کمک شایانی را به تحلیل گران بکند.
انواع شاخص های بورس
در درجه اول باید بگوییم که شاخص یک معیار آماری است که تغییرات متغیرهای مورد نظر را در بازه های زمانی نشان می دهد.
در بازار بورس اوراق بهادار ۸ شاخص مهم وجود دارد که توسط فعالان بازار سرمایه استفاده می شود و کاربرد دارند؛ این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده و پیش بینی روند ها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.
هر شاخص متغیر خاص مورد تعریف خود را شامل می شود و نمی توان نتایج حاصل از شاخص ها را نسبت به هم مقایسه کرد بلکه باید هر شاخص را نسبت به خودش و در بازه زمانی بررسی و تحلیل کرد.
۸شاخص‌های مهمی که فعالان بازار با آن آشنا هستند:
۱-شاخص کل بورس اوراق بهادار TEPIX
۲-شاخص کل هم وزن
۳-شاخص قیمت و بازده نقدی (درآمد کل) TEDPIX
۵-شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
۶-شاخص بازار اول و بازار دوم
۷-شاخص ۵۰ شرکت برتر
۸-شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
انوع شاخص های بورس:
شاخص کل هم وزن، زیرمجموعه‌ای از شاخص کل است؛ درواقع شاخص کل هم وزن از دل شاخص کل قیمت بدست آمده است. در ادامه به توضیح شاخص کل، شاخص کل هم وزن و تفاوت این دو می‌پردازیم.
شاخص کل بورس چیست؟
شاخص کل یا (TEDPIX) مشهورترین و مهم ترین شاخص بورس است که بارها در اخبار مختلف شنیده اید که با آن وضعیت بازار های بورس را تحلیل می کنند؛ در واقع وقتی در خبرگزاری های عمومی از رشد و افت شاخص صحبت می شود منظور همان شاخص کل است.
شاخص کل بورس نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت و سود سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.
در شاخص کل تاثیر شرکت ها بر اساس بزرگی ( تعداد سهام ) و سرمایه آنها است بنابراین ارزش تمام شرکت‌ها برابر نیست و وزن شرکت‌ها در شاخص کل متفاوت است و نماد های بزرگی همچون فملی، فولاد، فارس، خودرو، شستا و… که تعداد سهام و معامله بیشتری دارند بسیار تاثیرگذار تر از شرکت های کوچک خواهند بود.
نکته: در بررسی شاخص بورس چیزی که برای ما حائز اهمیت است، میزان تغییرات شاخص خواهد بود نه خود عدد شاخص؛ مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۵۰۰۰۰۰ (پانصد هزار) واحد به عدد ۱۰۰۰۰۰۰ (یک میلیون) واحد برسد یعنی رشد ۵۰% داشته است و نشان دهنده آن است که میانگین بازدهی کل سهم های موجود در بازار بورس طی این یکسال برابر با ۵۰% بوده است.
شاخص کل هم وزن چیست؟
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۹۳ در بازار بورس ایران در اختیار سرمایه‌گذاران فعال بازار بورس و سرمایه قرار گرفت تا در تا سرمایه‌گذاران بر پایه آموزش ها و تحلیل شاخص هم وزن با دقت بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و نیز وضعیت کلی بازار بورس تصمیم گیری کنند. در محاسبه شاخص هم‌وزن به همه ی شرکت‌ها با وزن یکسانی در نظر گرفته می شوند؛ در نتیجه اگر شاخص هم‌وزن مثبت شود یعنی اینکه بیشتر از نصف شرکت‌ها ی موجود در بورس مثبت هستند.
همچنین گاهی امکان دارد در بورس تهران شاخص کل عدد منفی را نشان دهد در حالی که بازدهی شاخص هم وزن مثبت است و این به معنی آن است که اگرچه سهام‌های شرکت‌های خیلی بزرگ در بورس منفی هستند اما تعداد زیادی از شرکت‌ها (با حجم کوچک و متوسط) مثبت‌اند.
تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن چیست؟
اصلی ترین تفاوت شاخص کل و خیز متغیرها در بازار سهام هم وزن در این است که شاخص هم وزن بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها می باشد، نه بر اساس سرمایه بیشتر و برخلاف شاخص کل بورس میزان مثبت و منفی بورس را نشان می‌دهد بنابراین تفاوت شاخص هم وزن و شاخص کل بورس در این است که وزن و اندازه شرکت ها در این شاخص تاثیر گذار نیست و سرمایه آنها یکسان در نظر گرفته می شود و تاثیر افزایش و کاهش سود و قیمت سهام شرکت ها در شاخص به یک میزان اثرگذار است.
در واقع همانطور که گفتیم شاخص کل، عملکرد و وضعیت بورس را نشان می‌دهد، اما معیار مناسبی برای رشد و افت بازار سرمایه نیست؛ برای اینکه در خیلی از مواقع ممکن است چند شرکت بزرگ که وزن زیادی دارند با مثبت یا منفی شدنشان شاخص کل را مثبت یا منفی کنند؛ در حالی که وضعیت بسیاری از شرکت‌های دیگر متفاوت است. در نتیجه، شاخص کل هم وزن می‌تواند به شکل بهتری وضعیت کلی بازار را به ما نشان خواهد داد.
ولی باید این را هم در نظر بگیریم که هر شاخصی، به تناسب ماهیتش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. شاخص کل دیدی کلی از شرایط بازار به سهامداران می‌دهد که در آن نقش شرکت‌های بزرگ، پررنگ است؛ پس اگر شما سهامدار سهم های بزرگ بازار باشید شاخص کل می تواند برای شما مهم باشد. اما اگر می‌خواهید که جزئیات بیشتری را از بازار بدست آورید و بدانیم درمجموع بازار رو به رشد یا افول است، بهتر است، شاخص کل هم وزن را در نظر بگیرید.
همانطور که گفتیم در بین فعالین بازار بورس شاخص های مختلفی تعریف شده که فعالات بازار به تناسب فعالیت شان از آنها استفاده می کنند؛ در ادامه به معرفی سایر شاخص های مهم بازار می پردازیم. هرچند این شاخص ها مثل شاخص کل و شاخص هم وزن طرفدار ندارند ولی هر کدام در جای خودشان کاربردهای زیادی دارند.
شاخص قیمت
شاخص قیمت ( TEPIX) نشان دهنده ی روند قیمت شرکت های بازار است و تفاوت آن با شاخص کل این است که سود سازی شرکت ها در آن تاثیری ندارد و تنها تغییرات قیمت سهام ها معیار محاسبات است.
در شاخص قیمت سرمایه و بزرگی شرکت ها محاسبه می شوند و شرکت های بزرگ تاثیر بیشتر و شرکت های کوچک تاثیر کمتری دارند و صرفا افزایش یا کاهش قیمت سهم ها بر اساس بزرگی شرکت هادر نظر گرفته می شود؛ یعنی افزایش یا کاهش قیمت شرکت های بزرگ، بیش تر از افزایش یا کاهش قیمت شرکت های کوچک بر روی این شاخص اثر گذار است.
شاخص قیمت هم وزن
تفاوت شاخص قیمت هم وزن با شاخص قیمت دقیقا مثل تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن، در این است که ضریب تاثیر شرکت های بزرگ و کوچک یکسان است و وزن شرکت ها محاسبه نمی شود؛ به این ترتیب در شاخص قیمت هم وزن شرکت ها فارغ از بزرگ یا کوچک بودنشان بررسی می شوند و سرمایه تمام شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شوند.
در واقع شاخص قیمت هم وزن نشان دهنده ی میزان بازدهی قیمت سهام شرکت ها بدون در نظر گرفتن بزرگی شرکت هاست برای درک بهتر اگر کسی از تمامی شرکت ها به تعداد مساوی سهم داشته باشد شاخص قیمت هم وزن میزان بازدهی آن پرتفوی را نشان می دهد.
شاخص صنعت
بازدهی صنایع مختلف را به تفکیک نشان می دهد و مانند شاخص کل محاسبه می شود؛ این شاخص نشان دهنده ی میانگین بازدهی سرمایه گذاران در آن صنعت است. برای مثال اگر شاخص صنعت بیمه رشد کرده باشد نشان دهنده ی رشد بازدهی سهام شرکت های فعال در صنعت بیمه به واسطه ی افزایش قیمت و سود آنها است.
شاخص صنعت برای تحلیل و مقایسه وضعیت صنعت های مختلف برای سرمایه گذاری به کار برده می شود اما رشد شاخص یک صنعت لزوما دلیل بر رشد تمامی شرکت های فعال در آن صنعت نیست، بلکه این شاخص میانگین بازدهی را نشان می دهد و طبیعتا رشد برخی شرکت ها می تواند بر خلاف جهت شاخص صنعت مربوطه اش باشد. مثلا ممکن است شاخص صنعت خودرو طی یک سال رشد کرده باشد اما شرکت خودروسازی کوچکی در همین مدت بازدهی منفی داشته.
شاخص سهام شناوری
سهام شناور آزاد به درصدی از سهام شرکت گفته می شود که صاحبان آن قصدی برای گرفتن صندلی مدیریت در شرکت ندارند و تنها برای خرید و فروش سهام وارد معاملات آن سهم می شوند؛ بنابراین قابلیت نقدشوندگی سهام شناور آزاد زیاد است.
شاخص سهام شناور آزاد مانند شاخص کل محاسبه می شود با این تفاوت که تنها درصد شناور آزاد شرکت ها در نظر گرفته می شود و همان میانگین قیمت و سود سهام ها با تاثیر وزنی آنها است یعنی شاخص سهام شناوری نشان دهنده ی بازدهی میانگین قیمت و سود سهام های شناور آزاد در بازار است و هرشرکتی سهام شناور آزاد بیشتری با سرمایه ای بزرگ داشته باشد تاثیر بیشتری در این شاخص خواهد داشت.
شاخص بازار اول و دوم
می دانیم که در بازار سرمایه شرکت‌هایی که ازنظر میزان سرمایه وضعیت سودآوری و همچنین درصد سهام شناوری در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند در بازار اول بورس تهران و شرکت‌هایی که از این نظر در شرایط پایین‌تری قرار دارند در بازار دوم بورس تهران پذیرش می‌شوند.
شاخص بازار اول بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اول بورس است؛ همچنین شاخص بازار دوم بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش‌شده‌اند.
برای مثال می توانید پرتفویی را در نظر بگیرید که سهام شرکت های عضو در بازار اول بورس را متناسب با بزرگی آنها دارد، شاخص بازار اول نشان دهنده ی میزان سود و زیان این پرتفوی می باشد.
شاخص ۵۰ شرکت برتر
معمولا هر سه ماه یک‌بار فهرست شرکت‌های برتر بازار که بیشترین معاملات را در بازار داشته اند؛ همچنین میزان نقدشوندگی سهامشان هم بالا است منتشر می شود.شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین بازدهی این شرکت ها را نشان می دهد که طی این مدت ۳ ماهه سود و قیمت آنها چه تغییراتی می کند.
شاخص۳۰ شرکت بزرگ
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ شرکت شامل شرکت‌هایی می‌شود که در صدر لیست شرکت های بزرگ بورس قرار میگیرند که این بزرگی شرکت‌ها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه و اعلام می شوند.شاخص ۳۰ شرکت بزرگ میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد می‌کند و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است.
دیدگاه شما