قرارداد نقدی (Spot)

بازار اسپات مارکت (بازار نقدی) | بررسی کاربردها

در این قسمت از مقاله می خواهیم درباره ی اسپات مارکت صحبت کنیم، برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای مطالب همراه ایران بورس باشید.

اسپات مارکت چیست؟

در ابتدا به توضیح مفهوم اسپات مارکت می پردازیم، در این باره باید بگوییم که این اصطلاح به معنای بازار نقطه ای یا به مفهوم واضح تر همان بازار نقدی و یا فیزیکی می باشد هم چنین به آن Spot Market نیز گفته می شود. حال شاید برای برخی از افراد سوال به وجود بیاید که بازار نقدی چیست؟ باید بگوییم که یک نوع بازار عمومی است که در این بازار کالا ها یا ابزار های مالی، بسته به مقررات محلی برای تحویل فوری، توسط افراد خریداری و فروخته می شوند. هم چنین در این بازار برای مبادله و خرید و فروش کالا و حتی ارز بین خریدار و فروشنده در زمان فعلی استفاده خواهد شد. هم چنین اسپات مارکت در بورس کاربرد بسیار خوبی دارد و سرمایه گذاران از آن در معاملات فارکس و بورس خود استفاده می کنند.

اسپات مارکت در فارکس

فارکس نیز یک بازار بسیار بزرگ است، که به طور روزانه افراد و سرمایه گذاران زیادی در آن مشغول معامله هستند و خیلی از این سرمایه گذاران توانسته اند که دراین بازار مبالغ هنگفتی را بدست آورند. Spot Market در بازار فارکس نیز توسط سرمایه گذاران انجام می شود، افرادی که قصد یادگیری آن را دارند می توانند در اینترنت جستجو کنند. سایت هایی در اینترنت وجود دارند که به آموزش آن توسط پی دی اف و یا حتی فیلم پرداخته اند، به این گونه افرادی که نیاز به آموزش آن را دارند می توانند از این سایت ها استفاده کنند.

بازار نقطه ای

درباره ی بازار نقطه ای باید بگوییم که قیمت گذاری و هم چنین معاملات در بازار های نقدی و مشتقات، ابزار هایی که توسط افراد در مشتقات و بازار های نقطه ای استفاده می شود تا به این گونه بتوانند معاملات خود را انجام دهند. بازار نقطه ای تاثیر بسزایی در معاملات دارد که سرمایه گذاران از آن استفاده می کنند.

کاربرد اسپات مارکت

برخی از کاربرد ها و هم چنین ویژگی های Spot Market شامل: تحویل ابزار های مالی بدون وقفه و بلافاصله انجام می شود و برای تاریخی در آینده به تعویق نخواهد افتاد که این کاربرد بسیار خوبی برای افراد در معاملات دارد، هم چنین یکی دگیر از این ویژگی ها این است که قیمتی که معامله در آن به توافق می رسد بین طرفین می رسد و قرارداد نقدی (Spot) تسویه حساب صورت می گیرد، قیمت ابزار مالی مد نظر در نقطه ای خاص از زمان در بازار معاملات بوده است که به نرخ نقطه ای معروف می باشد.

هم چنین Spot Market مزیت هایی نیز دارد که شامل: معاملاتی که در این بازار اتفاق می افتد به دلیل شفافیت در قیمت ها برای افراد راحت تر انجام خواهد شد و به همین دلیل ابهام یا مشکلی در معامله برای هیچ یک از طرفین معامله به وجود نخواهد آمد، افراد سرمایه گذار که در بازار نقدی فعالیت می کنند از این مزیت می توانند برخوردار شوند که سهم خریداری شده را تا زمانی که سهم بهتری برای سرمایه گذاری پیدا کنند به راحتی برای خود نگه دارند و آن را مبادله نکنند، سرمایه گذاری های بزرگ در این بازار کمتر است چرا که تعهدی مبنی بر این که حداقل سرمایه گذاری خاصی باید صورت بگیرد وجود ندارد و فرد به میزان نیاز خود می تواند سرمایه گذاری در آن داشته باشد.

افرادی که قصد آموزش اسپات مارکت را دارند می توانند از کسانی که در این زمینه ماهر هستند و تجربه دارند، کمک بخواهند تا آن ها را راهنمایی کنند. هم چنین می توانند در اینترنت جستجو کنند، چرا که در اینترنت سایت هایی وجود دارد که آموزش کامل آن را برای افرادی که نیاز دارند، در صفحه ی خود قرار داده اند.

عکس اسپات مارکت

برای این که عکس اسپات را ببینید می توانید در گوگل اسم آن را جستجو کنید، چرا که عکس هایی متنوعی از آن را می توانید مشاهده کنید. شاید برخی از افراد تفاوت بین اسپات مارکت و فیوچرز را ندانند، باید بگوییم که در معاملات فیوچرز که به آن معاملات آتی نیز می گویند، یک قرارداد بین دو طرف بسته خواهد شد. در این معاملات در همان لحظه دارایی رد و بدل و یا معامله نخواهد شد و این معاملات بیشتر برای قیمت دارایی بسته می شود. اما معاملات اسپات در همان لحظه تسویه شده و خریدار و فروشنده در یک قیمت مشخص، مقدار مشخصی از دارایی را در همان لحظه مبادله خواهند کرد. این تفاوت بسیار مهم بین آن ها می باشد، که هر سرمایه گذاری باید آن را بداند.

• مقاله پیشنهادی دیگر ما : معاملات فیوچرز

سوالات متداول درباره ی اسپات مارکت

1. اسپات مارکت چه مزیت هایی دارد؟

در این باره باید بگوییم که دو مورد از مزیت های آن شامل: سرمایه گذاری های خیلی بزرگ در این بازار کمتر انجام می شود، زیرا تعهدی مبنی بر این که حداقل سرمایه گذاری خاصی باید صورت بگیرد در آن وجود ندارد و شخص به میزان نیاز خود می تواند سرمایه گذاری داشته باشد، معاملاتی که در آن اتفاق می افتد به دلیل شفافیت در قیمت ها برای افراد راحت تر و آسان تر انجام خواهد شد و به همین دلیل مشکل و یا ابهامی در معامله برای هیچ یک از طرفین معامله به وجود نخواهد آمد، می شود.

در این باره باید بگوییم که معاملات اسپات در همان لحظه تسویه خواهد شد و خریدار و فروشنده در یک قیمت تعیین شده، مقدار مشخصی از دارایی را در همان لحظه مبادله خواهند کرد. اما معاملات فیوچرز که به آن معاملات آتی می گویند، یک قرارداد بین طرفین بسته خواهد شد. در این معاملات در همان لحظه دارایی رد و بدل و یا معامله نمی شود و این معاملات بیشتر برای قیمت دارایی بسته می شود، که تفاوت عمده بین این دو در معاملات است.

به این صورت می توانیم بگوییم که اسپات مارکت به معنای بازار نقطه ای یا به مفهوم شفاف تر همان بازار نقدی و یا فیزیکی می باشد، هم چنین به آن Spot Market گفته می شود.

معاملات نقدی و آتی چه تفاوت هایی با هم دارند؟

معاملات نقدی (اسپات) با آتی (فیوچرز)

معاملات در بازارهای مالی به دو دسته‌ نقدی و آتی تقسیم می‌شوند. در این مطلب قصد داریم تفاوت معاملات نقدی و آتی را برای شما بیان کنیم. بهترین راه برای اینکه تفاوت معاملات نقدی و آتی را متوجه شوید معرفی آن‌ها است. ابتدا به معرفی معاملات نقدی می‌پردازیم و سپس معاملات آتی را با ارائه مثال به صورت کامل بیان می‌کنیم.

معاملات اسپات

معاملاتی که در طی آن‌ها ما در همان لحظه‌ای که پول را پرداخت می‌کنیم به صورت آنی کالا را دریافت کنیم معامله به صورت نقدی انجام شده است. بدیهی است همین حالت را برای فروش نیز داریم، اگر ما به عنوان فروشنده، کالایی را به روش نقدی بفروشیم، همان لحظه‌ای که پول را دریافت کردیم موظف به تحویل کالا به خریدار هستیم.

نکته‌ دیگری که راجع به بازارهای نقدی وجود دارد، یک‌طرفه بودن آن‌ها است، به این معنی که امکان سود بردن فقط وقتی فراهم است که رشد قیمت وجود داشته باشد.

در معاملات نقدی هیچ‌وقت دارایی شما از بین نمی‌رود. مثلا اگر شما یک واحد بیت‌کوین خریداری کنید، شما یک واحد بیت‌کوین خواهید داشت، می‌توانید آن را از بازار خارج کنید، هولد کنید یا هرتصمیمی که بخواهید بگیرید.

ارزش یک واحد بیت‌کوین کم یا زیاد می‌شود ولی به هر حال شما یک واحد بیت‌کوین دارید.

اصطلاحات معاملات اسپات

منظور همان معاملات نقدی است، چیزی که ما قصد داریم در این بخش از مطلب به صورت کامل توضیح دهیم.

اسپات پرایس به قیمت لحظه‌ای در معامله‌ نقدی اشاره دارد. این قیمت در معامله همان قیمتی است که کالا یا ارز یا سهام در آن قیمت معامله می‌شوند.

بازارهای نقدی به بازارهایی اشاره دارد که معاملات در آن بازار از نوع نقدی در حال انجام هستند. بد نیست به این نکته اشاره کنیم که تمام صرافی‌های داخلی در زمینه‌ رمزارزها از نوع بازارهای نقدی هستند.

انواع سفارش‌ های معاملاتی در بازارهای نقدی

در سفارشات محدود، دو مشخصه را باید تعیین کنیم. Price یا قیمت که با تعیین آن می‌گوییم سفارش در آن قیمت ثبت شود، و Amount یا مقدار که حجم سفارش را تعیین می‌کند. به عنوان مثال فرض کنید که شما قصد خرید یک واحد بیت‌کوین را در قیمت 50 هزار دلار دارید.

در این صورت Price شما “50 هزار دلار” و Amount که به تعداد اشاره می‌کند برای شما در این معامله “یک” است. با توجه به اینکه معامله‌ شما از نوع نقدی بوده به محض اینکه روی دکمه‌های Buy یا Sell کلیک کنید، سفارش شما ثبت خواهد شد.

اما اگر در بازارهای نقدی از سفارش بازار استفاده کنید، فقط یک فاکتور هست که شما باید مشخص کنید، که آن هم Amount و یا مقدار ارز یا کالایی هست که قصد خرید یا فروش آن را دارید و فاکتور قیمت در این نوع از معاملات نقدی توسط صرافی تعیین می‌شود. این قیمت درواقع آخرین قیمتی است که در صرافی در حال انجام است.

این نوع سفارش از جهاتی شباهت به اولین نوع سفارش یعنی لیمیت اردر دارد، تفاوتی که می‌توان برای این نوع سفارش بیان کرد، این است که در سفارش توقف محدود ما یک شرط را هم در معامله لحاظ می‌کنیم. این نوع سفارش را با بیان مثالی برای شما روشن‌تر می‌کنیم.

در نظر بگیرید قیمت اتریوم الان 1,500 دلار است. شما با توجه به مسائلی که بررسی کرده‌اید و تحلیلی که انجام داده‌اید به این نتیجه رسیده‌اید که قیمت اتریوم رشد خواهد کرد، و مشخص کرده‌اید که در صورتی که قیمت اتریوم از 1,600 دلار عبور کند، معامله‌ شما انجام شود. در این روش شما باید سه فاکتور را مشخص کنید:

Stop یا استاپ که به قیمتی که در شرط آورده می‌شود اشاره دارد. در واقع شما به صرافی دستور می‌دهید که اگر قیمت از قیمت Stop که مشخص کردید عبور کرد، سفارش شما در قیمت limit ثبت شود.

Limit که در آن شما قیمتی را مشخص می‌کنید که به صرافی دستور دهد معامله در آن قیمت انجام شود.

Amount که مقدار یا تعداد رمزارز، سهام یا هر چیز دیگر را باید به وسیله‌ آن تعیین کنید.

این نوع سفارش را می‌توان ترکیبی از سفارش نوع اول و سوم دانست. Oco مخفف عبارت One Cancel the Other هست که یعنی یک سفارش، سفارش دیگر را کنسل می‌کند. این نوع سفارش‌گذاری را وقتی استفاده می‌کنیم که با تحلیل‌هایی که انجام دادیم امکان هر دو مسیر برای روند ممکن است، درواقع ما نمی‌دانیم قیمت، روند کاهشی خواهد داشت یا افزایشی. در این صورت از اردرهای نوع چهارم استفاده می‌کنیم.

به عنوان مثال فرض کنید در حال حاضر قیمت اتریوم روی 1,200 دلار است، و شما نمی‌دانید قیمت اتریوم به رشد خود ادامه می‌دهد یا نزول می‌کند. با کمک نوع چهارم اردر گذاری در بازارهای نقدی می‌توانید دو قیمت را مشخص کنید که در صورتی که اتریوم به هر کدام رسید، دومین قیمت عملا بی‌تاثیر شود. مثلا شما می‌خواهید اگر اتریوم رشد کرد و قیمت از1,500 عبور کرد معامله شما انجام شود و در صورتی که قیمت نزولی بود خرید اتریوم در قیمت 1000 دلار انجام شود. فاکتورهایی که در این نوع معامله باید وارد کنیم عبارتند از:

Price: در مثالی که ما زدیم همان 1000 دلار است، ما به صرافی دستور دادیم در صورتی که قیمت به 1000 دلار رسید یک واحد اتریوم برای ما خریداری کند.

stop: در مثالی که ما زدیم 1,500 دلار است. در این صورت ما به صرافی دستور می‌دهیم در صورتی که قیمت از 1,500 دلار عبور کرد، شرط 1000 دلار کنسل شود و معامله در فیمتی بالای 1,500 دلار انجام شود. مثلا در قیمت 1,550

Limit: قیمت 1,550 در این مثال درواقع همان لیمیت است که معامله خرید در صورت رشد قیمت در این قیمت فعال می‌شود.

Amount: مقدار یا تعداد ارز، سهام یا کالایی که خریداری می‌شود.

معاملات فیوچرز

در معاملات نقدی ما کالا، سهام یا ارزی را می‌خریم، و کالا یا ارز همان لحظه به ما تحویل داده می‌شود ولی در معاملات آتی که بر اساس یک قرارداد منعقد شده بین دونفر است، ما کالا، سهام و یا ارز را می‌خریم، مبلغی را به عنوان وجه تضمین قرار می‌دهیم، ولی کالا و پول در تاریخ منعقد شده در قرارداد مبادله می‌شوند.

همچنین در معاملات آتی ما علاوه بر بالا رفتن قیمت می‌توانیم از پایین آمدن قیمت نیز سود کنیم. به این بازارها بازارهای دوطرفه نیز گفته می‌شود.

بازاری که فعالیت در آن به تخصص کافی نیاز دارد و توصیه می‌شود جز افرادی که تجربه و آگاهی کامل در این زمینه ندارند از آن استفاده نکنند. درواقع در معاملات آتی برای باز کردن پوزیشن شرت یا موقعیت فروش، صرافی به شما مثلا یک واحد بیت‌کوین قرض می‌دهد، شما بیت‌کوین را در قیمت 60 هزار دلار می‌فروشید و وقتی قیمت به 50 هزار دلار رسید یک بیت‌کوین خریده به صرافی تحویل می‌دهیم و 10 هزار دلار سود نصیب شما شده است.

توجه کنید که مطلبی که توضیح دادیم روند کار بود و شما به جز پوزیشنی که در اول کار باز می‌کنید نیازی به باز کردن پوزیشن دیگر ندارید.

در معاملات آتی بر خلاف معاملات نقدی که هیچ‌وقت دارایی شما صفر نمی‌شد، ممکن است دارایی شما به طور کامل از بین برود.

اصطلاحات معاملات فیوچرز

• Long Position یا لانگ پوزیشن را وقتی در معاملات آتی سفارش خرید می‌گذاریم استفاده می‌کنیم. به عبارتی موقعیت خرید باز میکنیم.
• :Short Position یا شرت پوزیشن، وقتی در معاملات آتی سفارش فروش ست میکنیم یا به عبارتی موقعیت فروش باز میکنیم مورد استفاده قرار میگیرد.
• Laverage: لوریج یا اهرم به ضریب سرمایه‌ای گفته می‌شود که صرافی (در زمینه‌ ارزهای دیجیتال) در اختیار ما می‌گذارد تا بتوانیم سودهای بیشتری داشته باشیم، البته اگر ضرر کنیم هم ضرر بیشتری خواهیم داشت.
• لیکوئید: در واقع حساب شما وقتی لیکوئید می‌شود که میزان ضرر شما از دارایی شما بیشتر شود، که در این صورت صرافی حساب شما را می‌بندد و گفته می‌شود که حساب شما لیکوئید شده است.

یکی از امکاناتی که در معاملات آتی وجود دارد و افراد زیادی را به سمت خود کشیده است، استفاده از اهرم یا لوریج در معاملات است. اهرم یا لوریج (مثلا در بازار کریپتوکارنسی) سرمایه‌ای است که صرافی به شما قرض می‌دهد و قرارداد نقدی (Spot) شما با استفاده از آن می‌توانید معاملاتی تا چند برابر سرمایه‌ خود را داشته باشید. با یک مثال مفهوم اهرم را برای شما روشن می‌کنم.

فرض کنید شما 10 هزار دلار دارید ولی می‌خواهید بیت‌کوین به قیمت 50 هزار دلار را بخرید یا بفروشید. با کمک اهرم این امکان برای شما فراهم است تا چنین معاملاتی داشته باشید.

اگر بخواهید از اهرم 25 استفاده کنید دارایی (بالقوه) شما به جای 10 هزار دلار، 250 هزار دلار خواهد بود و شما می‌توانید معامله تا مبلغ 250 هزار دلار را انجام دهید. اما فراموش نکنید در معاملات آتی که از اهرم یا لوریج استفاده شود علاوه بر سود، ضرر شما نیز ضریبی از عدد اهرمی است که انتخاب کرده‌اید.

مثلا اگر در حالت عادی معامله‌ شما به اندازه‌ 5 دلار ضرر داشته باشد با استفاده از اهرم 25، شما متحمل 125 دلار ضرر خواهید شد.

اگر میزان ضرر شما به میزان دارایی شما نزدیک شود، صرافی با احتساب کارمزد معامله که از حساب شما کسر کرده، حساب شما را لیکوئید می‌کند یا به عبارتی دارایی شما به صفر می‌رسد.

حالا که با خطرات استفاده از لوریج آشنا شدید این موضوع را هم یاآوری می‌کنیم که اگر تحلیل‌های شما درست باشد و معامله‌ شما وارد سود شود، اگر با استفاده از معاملات بدون استفاده از اهرم فقط 5 دلار سود می‌کردید، حالا با استفاده از اهرم 25 (به عنوان مثال) سود شما به جای 5 دلار 125 دلار خواهد بود.

پس فراموش نکنید استفاده از اهرم همانطور که می‌تواند شیرین باشد، امکان دارد کل سرمایه‌ شما را نیز نابود کند.

مثال‌ هایی از بازارهای نقدی و آتی

بخش عمده‌ بازار بورس ایران

صرافی‌های داخلی در زمینه‌ ارز دیجیتال

بازار کالای شیکاگو

• اکثر صرافی‌های معتبر نظیر صرافی‌ بایننس از هر دو نوع معاملات نقدی و آتی پشتیبانی می‌کنند.

کلام آخر

حضور در بازارهای مالی به دانش خاص خود نیاز دارد و اگر شخصی بدون اطلاع از ویژگی‌های بازارها اقدام به ترید کند، قطعا با شکست مواجه خواهد شد. ما سعی کردیم در این مطلب با اشاره به تفاوت‌های معاملات نقدی و آتی، بخشی از اطلاعات مورد نیاز در این مسیر را به شما ارائه دهیم.

بهتر است اگر قصد ورود به بازارهای مالی را دارید، حتی اگر اطلاعات شما در این زمینه کامل است، فعالیت خود را با معاملات نقدی شروع کنید.

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا تعریفی مشابه تعریف بورس دارد؛ بورس کالا بازاری است متشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند.

درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :
• فلزات و مواد معدنی (کانی های فلزی)
• محصولات شیمیایی و پتروشیمی
• محصولات کشاورزی
• معاملات آتی ( Future )

تاریخچه بورس کالا در ایران

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

مهمترین اهداف بورس کالا

• ایجاد بازاری منسجم ، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می شود.
• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
• فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان

مراجعه کنندگان به بورس کالا

• دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و در واقع بورس‌های کالا، به عنوان خطرپوش شناخته می‌شوند، مانند تولیدکنندگان کالا، مصرف‌ کنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می کنند. در بورس‌های کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته می‌شوند.

قدیمی ترین بازار های بورس کالا دنیا

1. بورس تجاری شیکاگو (CME) با ۱۷۰ سال سابقه
2. بورس فلزات لندن (LME) با ۱۳۰ سال سابقه با ۱۳۰ سال سابقه
3. بورس کالای نیویورک (NYMEX)
4. بورس کالای توکیو (TOCOM)
5. بورس کالای شانگهای (SHFE)
6. بورس کالای هند (MCX)

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای زیر برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:

• قرارداد نقدی spot
• قرارداد سلف forward
• قرارداد نسیه credit
• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله option
• قراردادهای صلح
• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
• قراردادهای معاوضه swap

قرارداد نقدی (spot):

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

قرارداد سلف (forward):

خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit):

خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی:

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option):

که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است: آ) قرارداد اختیار خرید: عرضه کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح :

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap):

مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا تعریفی مشابه تعریف بورس دارد؛ بورس کالا بازاری است متشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند.

درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :
• فلزات و مواد معدنی (کانی های فلزی)
• محصولات شیمیایی و پتروشیمی
• محصولات کشاورزی
• معاملات آتی ( Future )

تاریخچه بورس کالا در ایران

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از قرارداد نقدی (Spot) پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

مهمترین اهداف بورس کالا

• ایجاد بازاری منسجم ، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می شود.
• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
• فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان

مراجعه کنندگان به بورس کالا

• دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و در واقع بورس‌های کالا، به عنوان خطرپوش شناخته می‌شوند، مانند تولیدکنندگان کالا، مصرف‌ کنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می کنند. در بورس‌های کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته می‌شوند.

قدیمی ترین بازار های بورس کالا دنیا

1. بورس تجاری شیکاگو (CME) با ۱۷۰ سال سابقه
2. بورس فلزات لندن (LME) با ۱۳۰ سال سابقه با ۱۳۰ سال سابقه
3. بورس کالای نیویورک (NYMEX)
4. بورس کالای توکیو (TOCOM)
5. بورس کالای شانگهای (SHFE)
6. بورس کالای هند (MCX)

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای زیر برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:

• قرارداد نقدی spot
• قرارداد سلف forward
• قرارداد نسیه credit
• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله option
• قراردادهای صلح
• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
• قراردادهای معاوضه swap

قرارداد نقدی (spot):

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

قرارداد سلف (forward):

خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit):

خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی:

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option):

که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است: آ) قرارداد اختیار خرید: عرضه کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح :

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap):

مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟ نحوه خرید و فروش چگونه است؟

بازار فیزکی بورس کالا چیست؟ نحوه خرید و فروش در بازار کلا چگونه است؟

در مقاله قصد داریم تا قرارداد نقدی (Spot) در رابطه با بازار فیزیکی بورس کالا صحبت کنیم، اما قبل از شروع باید تعریف انواع بازار بورس در ایران بپردازیم:

۱ – بورس اوراق بهادار تهران: بورس اوراق بهادار تهران، یک بازار رسمی در بازار سرمایه ایران است که در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه شد. در این بازار خریدو فروش اوراق بهادار تحت قوانین و مقررات خاصی صورت می گیرد و قیمت سهام در این بازاربورس، بر حسب عرضه و تقاضا تعیین می گردد.

برای افزایش اطلاعات و آگاهی خود در زمینه بورس می توانید در کلاس بورس شرکت کنید و یا با خرید پکیج بورس به راحتی تنها در مدت زمان بسیار کمی علم بورسی خود را افزایش بدهید.

۲ – فرابورس: بازار فرابورس به طور کلی به بازار اول،بازاردوم، بازار پایه (شرکت ها بر اساس ریسک سرمایه گذاری٬ صورت های مالی، میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند) و بازار سوم تقسیم می شود. در این بازار سهام شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش نمی‌شوند، جهت خرید و فروش وارد بازار فرابورس ایران می شوند. فرابورس با سازمان بورس و اوراق بهادار جهت ایجاد یک بازار کاملا شفاف در حال همکاری می باشد تا سرمایه گذاران با شناخت بیشتری در خصوص انواع اوراق بهادار، میزان ریسک پذیری و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در این بازار اقدام کنند.

۳ – بورس کالا: بورس کالا بازاری تشکیل شده از تعداد زیادی عرضه‌کننده می باشد که کالای خود را عرضه می کنند. کالاها در بازار فیزکی بورس کالا توسط کارشناسان قیمت‌گذاری می شود و سپس وارد بازار می شود و توسط خریداران مورد خرید و فروش قرار می گیرد. کالاها در بازار فیزیکی بورس کالا با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.

گروه های اصلی که در بازار بورس کالای ایران معامله می‌شود:

• گروه صنعتی
• گروه کشاورزی
• گروه پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی
• گروه معدنی
• گروه فرآورده‌های نفتی
• گروه امول غیرمنقول

بورس کالایی جهان عبارتند از:

• بورس تجاری شیکاگو(CME)
• بورس فلزات لندن (LME)
• بورس کالای نیویورک (NYMEX)
• بورس کالای توکیو(TOCOM)
• بورس کالای شانگهای(SHFE)
• بورس کالای هند (MCX)

انواع قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالا:

1. قرارداد نقدی یا Spot: پرداخت‌ بهای کالا و تحویل آن در هنگام معامله، بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.
2. قرارداد سلف یا Forward: کالا با قیمت و زمان مشخص در آینده تحویل داده می شود و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
3. قرارداد نسیه یا Credit: کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
4. قرارداد آتی یا Future: در مقاله قراردادهای آتی سکه و کالا چیست؟ به صورت جامع در رابطه با قرارداد آتی توضیح داده شده است.
5. قرارداد سلف استاندارد: بر اساس این قرارداد، عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را طبق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تحویل بدهد.
6. قرارداد اختیار معامله یا Option: در این قرارداد که در آن ‌یک طرف، اختیارخرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.قرارداد نقدی (Spot)
7. قرارداد معاوضه یا Swap:قرارداد معاوضه یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. در این قرارداد دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند و قراردادهای نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند.

تسویه و پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالای ایران:

• ضوابط تضمین: کنترل تضامین و وثایق عرضه­ کننده کالا یا کارگزار شرط لازم برای عرضه محصولات تلقی می گردد.
• فرآیند تسویه: بدون توجه به نوع قرارداد ( نقدی، سلف، نسیه) تسویه در اتاق پایاپای فقط به دو صورت نقدی و اعتباری امکان­پذیر می­ باشد.
• مهلت تسویه: مهلت تسویه ، سه روز کاری بعد از انجام معامله می­ باشد
• حساب عملیاتی: حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار می­ گیرد.
• جرایم تاخیر تسویه: چنانچه قراردادها ظرف مهلت تسویه (سه روز کاری) تسویه نشوند، این امکان به مشتری داده می شود که حداکثر تا ۷ روز تقویمی پس از مهلت تسویه، نسبت به واریز وجوه و تسویه نهایی اقدام نماید. با این توضیح که به ازای هر روز تقویمی تاخیر ، خریدار موظف به پرداخت جریمه ای معادل ۰٫۲۵ می ­باشد. از آنجا که جریمه به حساب فروشنده واریز می شود، چنانچه فروشنده انصراف خود را از دریافت جریمه اعلام نماید، اتاق پایاپای با «تائید خاص» نسبت به تسویه اقدام می نماید.
• انفساخ معامله: چنانچه خریدار حتی بعد از گذشت ۷ روز تقویمی هم امور تسویه را انجام ندهد معامله او منفسخ­ و کارگزار خریدار مکلف است ۵ درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید.
• فرآیند تحویل کالا

انواع بازارهای بازار فیزیکی بورس کالا:

• بازار فیزیکی: در این بازار عرضه پرمیوم، عرضه صادراتی و خرید و فروش فیزیکی کالا صورت می‌گیرد و برای رصد خرید و فروش‌ها تابلوی بر خط نیز دارد.
• بازار مشتقه: در این بازار قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله، مورد داد و ستد قرار می گیرد.
• بازار مالی: در این بازار اوراق سلف استاندارد و گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی، خرید و فروش می‌شود.
• بازار فرعی: بازار فرعی هم بخشی از بازار بورس کالای ایران است و کارمزدهای متفاوتی با بازار اصلی دارد.

ویژگی مهم بازار فیزیکی بورس کالا:

1. عدم وجود نوسانات کاذب قیمت و فروشنده یا خریدار
2. امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
3. نظام قیمت گذاری شفاف بر اساس تعادل میزان عرضه و تقاضا
4. سیستم اجرایی و نظارت بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله

مزیت‌های بازار فیزیکی بورس کالا:

• مبدا کالا مشخص است
• امکان پوشش و توزیع ریسک
• کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله مشخص و تضمین شده است.
• کشف قیمت در بورس کالا از طریق آکشن
• سرعت بالای انجام قرارداد نقدی (Spot) معاملات بودن وجود هیچ و تشریفات قانونی و برگزاری مناقصه و مزایده

ده درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالا بورس بخشیده می‌شود و ده درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود.

۴ – بورس انرژی: بورس انرژی با شش سال سابقه ورود به بازار بورس جز یکی از جدیدترین ها در بورس ایران محسوب می شود. بورس انرژی بازاری است که در آن هر کالایی که پایه انرژی داشته باشد مانند حامل‌های انرژی با محصولات برق، قابلیت معامله دارد. همچنین باید بدانید که امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها در این بازار وجود دارد.