قدیمی ترین بورس جهان

تاریخچه پیدایش بورس در ایران و جهان

قسمت سوم
تاریخچــه پیــدایــش بورس در ایران و جهان
همانطور که عنوان شد به اعتقاد اغلب کارشناسان، تاریخچه ظهور واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد.
اولیــن تجربــه مربـوط به تشکیــل یک شــرکت سهامـی بـا نـام “ماسکوی ” Muscovy در کشور روسیه بود که در سال ۱۵۵۳ میلادی تصمیم گرفته شد کالاها بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین برود، با این کار احتمال ضرر بیشتر می‌شد. برای انجام این کار عده ای از تجار سرمایه ی لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه خود در سود و زیان شریک شد که البته این اقدام با موفقیت صورت گرفت.
رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورس آمستردام هلند شکل گرفت. در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند و تأسیس اولین بورس جهان را شهر آمستردام هلند می دانند. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. رشد بورس سهام و فراگیرشدن آن در عرصه های تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است. سپس به تدریج کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن وضع شد تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.
از نظر تاریخی بورس اتریش در وین در سال ۱۷۷۱ افتتاح شد. در لندن معامله گران بورس جهت انجام معامله در قهوه خانه گرد هم می آمدند و برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه خانه نیوجاناتان در سال ۱۷۷۳ به بورس اوراق بهادار تبدیل شد و نهایتا این بازار در سوم مارس ۱۸۰۱ رسما تأسیس شد.
در تاریخ ۱۷ می ۱۷۹۲، تعداد ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت نارون تنومندی دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند، که به توافق‌نامه باتن وود یا درخت نارون، مشهور شد. ۲۵ سال بعد، در هشتم مارس ۱۸۱۷ اعضای مؤسس این نهاد تصمیم گرفتند، تا با تهیه پیش نویس قانون، مراحل انجام معاملات را شفاف تر و قانومند کنند و پس از آن نیز خود را به عنوان هیئت امنای بورس اوراق بهادار نیویورک خطاب کردند و با قدیمی ترین بورس جهان تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس نیویورک را، رسمیت بخشیدند. سایر بورس های بزرگ دنیا نظیر بورس اوراق بهـادار بمبمئی BSE در سـال ۱۸۷۵، بورس توکیو در سال۱۸۷۸و بورس شانگهای در سال ۱۹۹۰ تاسیس شد.
در حـال حاضر در اغلب کشورهـای دنیـا، بورس‌هـای اوراق بهـادار فعالیت می‌کنند که یکی از این بورس‌های معتبر بورس ایران است.

پیدایش بورس در ایران
در سال ۱۳۱۵به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام “وان لوترفلد” درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد. به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد و ۲۵ سال به تأخیر افتاد. بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه‌ اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.
در اواخر همان سال ، هیأتـی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و نحوه تأسیس و اداره بورس، تشکیلات و سازمان آن و کیفیت تصدی دولت، کم و بیش مشخص شد و چهار سال بعد یعنی در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ لایحه قانون بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. نهایتا بورس از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به‌طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد.

در سال ۱۳۵۷، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده ۱۰۵ شرکت بوده که به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت. علت این امر، تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط قدیمی ترین بورس جهان دولت بوده است(در اثر ملی شدن بانک‌ها، بیمه و برخی صنایع کشور، تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند) رکود بورس در طی هشت سال جنگ تحمیلی نیز از وقایع مهم محسوب می‌شود. نهایتا در تاریخ اول آذر ۱۳۸۴ قانون جدید بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی شد که این قانون اصلی‌ترین قانون حاکم بر اوراق بهادار و بورس‌های ایران است. در این قانون سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار تهران منحل شد و وظایف و اختیارات ضابطه‌گذاری و نظارتی آن به سازمان بورس و اوراق بهادار انتقال یافت و برخی از وظایف و اختیارات عملیاتی آن نیز به بورس ها انتقال پیدا کرد.

در حـال حاضر، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سـازمـان بـورس و اوراق بهـادار فعـالیـت مـی‌کنـنـد.
بورس اوراق بهادار تهران که در آن، سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خریدوفروش می‌شود. فعالیت این قدیمی ترین بورس جهان بورس از ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ شروع شده اما زمان تاسیس شرکت بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۸۵ بوده است.
در فرابورس ایران سهام شرکت‌هایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند، مورد دادوستد قرار می‌گیرد. این بورس در مهرماه ۱۳۸۸ تشکیل شده است.
بــورس کالای ایــران که در آن انــواع کالاهـا ماننــد محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و قراردادهای آتی سکه و. خریدوفروش می‌شود. این بورس از شهریورماه ۱۳۸۲ تحت عنوان بورس فلزات آغاز به کار کرد که نهایتا بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار از مهرماه ۱۳۸۶ آغاز به فعالیت کرد.
در نهایت بورس انرژی به‌تازگی تأسیس ‌شده و در آن، حامل‌های انرژی با محوریت برق، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حامل‌های انرژی، خرید و فروش شود. این بورس از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را شروع کرد.

تاریخچه کامل پیدایش بورس در ایران و جهان

اولین مکان بورس در جهان کجاست؟ سیر تکاملی بورس در ایران و جهان ؟ معتبرترین بورس‌های حال حاضر ایران و جهان کدامند؟ ما در این مطلب به توضیح کامل تاریخچه بورس پرداخته‌ایم.

بازار سهام را می‌توان یکی از مهم‌ترین اهرم‌های اقتصادی هر کشور دانست که نقش مهمی در رونق چرخه اقتصادی ایفا می‌کند. اما پیدایش این نیروی عظیم به چه شکلی انجام گرفت؟ مطالعه تاریخچه پیدایش بورس در ایران و جهان جنبه‌های جالبی از آن را برای شما روشن خواهد کرد. در ادامه به بررسی این امر خواهیم پرداخت.

تاریخچه بورس در جهان

اگر بخواهیم خیلی عمیق به گذشته تبادلاتی که درنهایت به بورس تبدیل شدند نگاه کنیم به شهر آنتورپ بلژیک می‌رسیم. در اواخر سال‌های 1400 میلادی، آنتورپ به مرکز تجارت بین‌المللی تبدیل شد. در این دوره، بازرگانان با پیش‌بینی افزایش قیمت برخی از کالاها، آن‌ها را خریداری می‌کردند و طی مدت‌زمانی خاص به فروش می‌رساندند و با این کار سود می‌کردند.

همچنین بازرگانان ثروتمند نیز به کسانی که نیاز به سرمایه داشتند مبالغی را با درصد بالاتر قرض می‌دادند. این تجار سپس اوراق قرضه‌ی این وام‌ها را می‌فروختند و از این طریق به افرادی که آن‌ها را خریداری کرده بودند سود می‌دادند. این نوع تبادل کالا و سرمایه در آن زمان هنوز شکل مدرن و امروزی بورس را به خود نگرفته بود اما ایده‌ی اولیه این کار را می‌توان در این دوره یافت.

بااین‌حال، در تاریخچه بورس در جهان به این شهر و دوره نمی‌رسیم بلکه اولین مکانی که در آن بورس به‌طور رسمی و مدرن شکل گرفت را آمستردام می‌دانند.

آمستردام اولین مکان بورس در جهان

اولین معاملات سهام به شکل مدرن در آمستردام انجام گرفت. شرکت هند شرقی هلند (Dutch East India) اولین شرکت سهامی عام در جهان به شمار می‎آید. این شرکت، برای افزایش سرمایه اولیه خود تصمیم گرفت بخشی از سهام خود را فروخته و قدیمی ترین بورس جهان سود سهام را به سرمایه‌گذاران پرداخت کند. همین موجب شد در سال 1611، بورس اوراق بهادار آمستردام شکل بگیرد. تا سالیان سال، تنها فعالیت‌های دنیای بورس با معاملات سهام این شرکت انجام می‌گرفت.

به‌مرورزمان و با سودی که بسیاری از افراد از این طریق کسب می‌کردند، کشورهای دیگر نیز شروع به کار کردند و شرکت‌هایی مشابه با این شرکت هلندی را راه‌اندازی کرده و سرمایه‌گذارانی را به سمت خود کشاندند. هیجان این کار بسیاری از سرمایه‌گذاران را که کورکورانه و بدون تحقیق درباره این شرکت‌ها به خرید سهام آن‌ها می‌پرداختند زمین زد و موجب شد در سال 1720 اغلب آن‌ها با ترس از دست دادن سرمایه خود باعجله تمامی سهامی که در دست داشتند را بفروشند. هرچند در این برهه زمانی کسی نیز این سهام را خریداری نمی‌کرد و همین موجب شکست بازار شد.

اما این پایان بورس نبود بلکه موجب شد این دنیای پرحاشیه بزرگ‌تر شود.

آشنایی با بورس‌های معتبر جهان

بازار بورس نیویورک (NSYE)

اگرچه بازار بورس از آمستردام آغاز به کار کرد اما تا اواخر سال‌های 1700 خبری از بورس در آمریکا نبود. در سال 1792 بود که یک گروه کوچک از تجار و بازرگانان آمریکایی در خیابان وال استریت شهر نیویورک دور هم جمع شدند و توافقنامه‌ای را تحت عنوان توافق‌نامه باتن وود (Buttonwood Tree Agreement) یا قرارداد درخت نارون امضا کردند.

این گروه از بازرگانان روزانه سهام و اوراقی را خریداری کرده و به فروش می‌رساندند. همین شروعی بود برای آنچه امروزه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین بازارهای بورس جهان شناخته شده است ، بازار بورس نیویورک، که آن را اختصاراً NYSE می‌خوانند.

هرچند از زمان امضای قرارداد درخت نارون تا راه‌اندازی بازار بزرگ بورس نیویورک تقریباً یک قرن گذشت بااین‌حال همچنان این توافق‌نامه و این افراد را به‌عنوان پایه‌گذار بورس آمریکا می‌شناسند. اما در اصل، بورس نیویورک در سال 1817 به شکل آنچه امروز شناخته شده است در آمد. در این سال با تهیه یک پیش‌نویس، مراحل انجام معاملات بورس به شکلی شفاف و واضح برای سایرین تعریف شد و بورس نیویورک به شکل رسمی شروع به کار کرد.

از آن زمان تا به امروز ساختمان بورس در خیابان وال‌استریت نیویورک قرار دارد و به‌نوعی می‌توان گفت شخصیتی جدی و تجاری به این خیابان بخشیده است. به‌طوری‌که وقتی نام این خیابان بر زبان می‌آید بعید است چیزی به‌جز بازار بورس نیویورک به ذهن کسی برسد.

بازار بورس سهام نزدک (NASDAQ)

ازنظر اعتبار، بورس نزدک دومین بورس بزرگ جهان پس از بازار بورس نیویورک محسوب می‌شود که محل استقرار آن در میدان تایمز نیویورک است. این بازار بورس نیز در سال 1971 پایه‌گذاری شد. تا پیش از سال 1987 تقریباً تمامی معاملات این بورس از طریق تلفن انجام می‌شد اما طی اتفاقاتی که در این دوره رخ داد و موجب آسیب به بازار بورس شد، تا به امروز تمامی معاملات در این شرکت از طریق شبکه‌های کامپیوتری صورت می‌گیرد و هیچ‌گونه معاملات فیزیکی بین خریداران و فروشندگان انجام نمی‌گیرد.

همین مسئله نیز موجب شده تا بازار سهام نزدک به بازار بزرگی در دنیای بورس تبدیل شود که بسیاری از شرکت‌های فناوری اطلاعات در آن لیست شده‌اند.

بورس توکیو (Tokyo Stock Exchange)

محال است در لیستی از برترین‌ها به کشور ژاپن نرسیم. بورس توکیو که آن را اختصاراً TSE می‌نامند یکی از غول‌های بازار بورس جهان محسوب می‌شود که آغاز آن به سال 1878 بازمی‌گردد. همانند سایر بازارهای بورس، بورس توکیو نیز با چالش‌هایی مواجه بود به‌طوری‌که در دوران جنگ جهانی دوم، با توجه به مشارکت ژاپن در جنگ، این بورس تعطیل شد و با پایان جنگ، یعنی در سال 1949 مجدد کار خود را شروع کرد. با این تفاوت که این بار این بورس با نام گروه بورس ژاپن معرفی شد ولی با توجه به اینکه این بورس بزرگ در توکیو قرار دارد هنوز نام بورس توکیو برای آن شناخته شده است.

بورس شانگهای (Shanghai Stock Exchange)

بااینکه بورس شانگهای به نسبت سه بورس معرفی شده نسبتاً جدید محسوب می‌شود و در سال 1990 تأسیس شده است همچنان با عملکرد خود و قدرت خود توانسته در میان سایر بورس‌های معتبر جهان خودی نشان دهد و در لیست معتبرترین بورس‌های جهان قرار بگیرد. هرچند قدمت دنیای بورس در چین به سال 1842 بازمی‌گردد اما آنچه امروز به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار بورس آسیا شناخته شده است از سال 1990 شروع به کار کرده است.

پیدایش بورس در ایران

زمزمه‌های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران از سال 1315 به گوش می‌رسید. در آن زمان تحقیقات درباره تشکیل بورس و ایجاد طرح قانونی تاسیس آن توسط یک شخص بلژیکی به نام «وان لوترفلد» انجام گرفته بود. همه‌چیز برای آغاز این کار آماده بود اما با شروع جنگ جهانی دوم، راه‌اندازی بورس با مشکلات روبرو شده و متوقف شد. تا سال 1345 هنوز هیچ‌چیز در این زمینه رسمیت نگرفته بود اما تا اردیبهشت 1345 تقریباً تمامی کارهای اولیه و بررسی‌های لازم صورت گرفت و درنهایت در بهمن 1346 بورس اوراق بهادار تهران تأسیس شد.

هرچند با تغییرات سیاسی و اقتصادی در ایران، این بورس نیز با نوساناتی همراه بود و دوره‌های مختلفی را تجربه کرد. انقلاب اسلامی ایران و همچنین جنگ ایران و عراق ازجمله رویدادهایی بودند که به روی بازار بورس ایران تأثیر گذاشتند.

بورس اوراق بهادار ایران بعد از انقلاب

بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1358 تا 1367 که دوره پرطنش و پرحادثه انقلاب اسلامی بود با چالش‌های بسیاری مواجه شد و حتی تا مرز تعطیلی رسید. در این دوره بی اعتمادی به دولت و وضعیت نابسامان مالی شرکت‌ها موجب شد اعتماد به بورس بین سرمایه گذاران از بین رفته و بورس با کاهش معاملات مواجه شود.

چالش‌های مربوط به ملی شدن صنایع کشور، بانک‌ها و بیمه‌ها، جنگ ایران و عراق، خروج برخی از بنگاه‌های اقتصادی از بورس و ریوی شاخته شدن این نوع دادوستد، موجب شد تا در سال 1361 بازار بورس در ایران تقریباً متوقف شود. اگرچه بورس همچنان پابرجا بود اما عدم وجود عرضه‌کنندگان و پایین بودن قیمت پیشنهادی خریداران موجب شده بود تا این بورس با رکود بسیاری مواجه شود.

بااین‌وجود بازار بورس از سال 1367 رنگ جدیدی به خود گرفت و شاهد رشد حجم معاملات شد که این را مدیون قانونی که در این سال با عنوان «قانون برنامه پنج ساله اول» تصویب شد است. هرچند سیر فعالیت بورس تا سال 1375 تقریباً ثابت بود و هیچ تحول خاصی در این دوره مشاهده نشد.

بازار بورس در تمام دوران، نوسانات خاصی را مشاهده کرده است و تا به امروز تغییرات و قوانین مختلفی در آن ثبت شده است. بااین‌حال چیزی که ثابت است این است که این بازار هیچ‌وقت خاموش نشده و با رکود و رونق خود همچنان یک بازار پرطرفدار در بین افراد مختلف کشور محسوب شده است.

بازار بورس اوراق بهادار تهران در چند سال اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده و افراد مختلف با دانش نسبی که درباره بورس دارند وارد آن می‌شوند و در تلاش‌اند تا از این راه سودی کسب کنند. اما در دنیای پرهیاهوی بورس امروزه نیاز به راهنما و متخصص احساس می‌شود. با چشم‌بسته سودی کسب نمی‌شود بلکه داشتن اطلاعات کافی درباره اصطلاحات بورس نظیر شاخص بورس و زمان مناسب خریدوفروش سهام مختلف در آن به شما کمک خواهد کرد بتوانید با چشمی بازتر و آگاهی بیشتر وارد این دنیای پرسود شوید. همین موجب شده تا نیاز به وجود کارگزار بورس احساس شود تا در بسیاری از مواقع با علم و آگاهی کافی که دارد بتواند شما را به سوددهی برساند.

تاریخچه بورس در ایران و جهان؛ بورس از کجا آمد؟

«بورس» یک کلمه فارسی نیست و احتمالا اولین باری هم که این کلمه را شنیدید، چنین حدسی می‌زدید. الان احتمالا دارید به دنبال معنی این لغت می‌گردید. برای اینکه بفهمیم معنی لغوی بورس چیست، باید کمی درباره تاریخچه آن بیشتر صحبت کنیم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید داستان بازار بورس چیست و از کجا آمده است؟ به همین دلیل تصمیم‌ گرفتیم در این مقاله سری به تاریخچه بورس بزنیم. پس با مدرسه تحلیل همراه باشید.

بورس چیست؟

بورس (Bourse) یک کلمه‌ فرانسوی و به معنای «کیف پول» است. البته یک روایت دیگر هم درباره این کلمه وجود دارد. بعضی‌ها می‌گویند واژه بورس از نام خانوادگی یک تاجر پارچه به نام «رابرت واندر بورس» گرفته شده که در اوایل قرن سیزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک می‌زیسته و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بلژیکی در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده‌است.

امروزه این نام اکثراً در سازمان بورس پاریس و سایر سازمان‌های بورس زیرشاخه یورونکست (Euronext) مثل آمستردام و فرانکفورت و همچنین در سازمان بورس کشورمان ایران استفاده می‌شود. به سایر سازمان‌های بورسی در دیگر کشورها نظیر ایالات متحده Exchange گفته می‌شود.

در مقاله تاریخچه بورس به بررسی بیشتر پیشینه آغاز به کار بورس جهانی و بورس تهران پرداخته شده است.

تاریخچه بورس

مدرسه تحلیل در این مقاله به بررسی تاریخچه بورس و منشا پیدایش این بازار برای اولین بار پرداخته است. در بخش اول، تاریخچه جهانی و در بخش دوم تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران را مورد بررسی قرار گرفته است.

همانطور که پیش‌تر در مقاله “بورس چیست؟” اشاره کردیم، واژه بورس از نام خانوادگی تاجر پارچه‌ای به نام “رابرت واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن سیزدهم در شهر بروژ بلژیک زندگی میکرده است. در آن زمان معامله‌گران و سرمایه‌گذاران شهر در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به داد و ستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری باشد.

رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عملیات تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است.

اولین بورس اوراق بهادار در جهان

اولین بورس معتبر دنیا، در سال 1611 درشهر آمستردام تشکیل شد و کمپانی معروف هند شرقی سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین المللی است. نکته‌ی قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.

بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادی 2500 سهم را در تابلوی خود داشت و یکی از قدیمی ترین بورس جهان مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می رفت. در لندن معامله گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه خانه گرد هم می آمدند. برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه خانه نیوجاناتان در سال 1698 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.

لازم به ذکر است که در سال 2000 با ترکیب بورس‌های فرانسه، بلژیک و هلند، بورس یورونکست (Euronext) تحت عنوان بزرگترین بورس اروپا تشکیل شد که سال‌های بعد با اضافه شدن بورس پرتغال و بورس بین المللی معاملات اختیار و آتی لندن (London International Financial Futures and Options Exchange) (LIFFE) امکانات معاملاتی خود را افزایش داد.

تاریخچه شروع به کار بورس نیویورک

بورس نیویورك در اواخر قرن هجدهم (1792) تأسیس شده و با وجود رقبای دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد. درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورك و در محوطه ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در خیابان “68 وال استریت” بود که بعدها به قهوه خانه ای در همان نزدیکی انتقال یافت.

بورس وال استریت با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) تحت عنوان توافق‌نامه Buttonwood و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام “بورس سهام نیویورك (NYSE)” به ثبت رسید. در حال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می کنند.

تاریخچه بورس سهام نیویورک

وقایع مهم بورس سهام نیویورک عبارتند از:

• 24 اکتبر 1929: نابودکننده‌ترین ریزش بازار بورس تاریخ آمریکا در چهارشنبه سیاه شروع شد و با فروش پراسترس تا سه‌شنبه سیاه در 29 اکتبر ادامه یافت. این واقعه در ادامه ریزش بازار بورس لندن در سپتامبر به وقوع پیوست و سیگنال شروع افسردگی بزرگ که همه کشورهای صنعتی غرب را درگیر کرد را صادر کرد.
• 1 اکتبر 1987: میانگین صنعتی داو جونز (Dow Jones Industrial Average (DJIA)) در یک روز 508 واحد یا 22.6% ریزش کرد.
• 11 سپتامبر 2001: معاملات به مدت 4 روز در بورس سهام نیویورک پیرو حملات 11 سپتامبر متوقف شد و در 17 سپتامبر بازگشایی شد. حدود 1.4 تریلیون دلار در 5 روز معاملاتی بعد از بازگشایی از دست رفت که بزرگترین میزان ضرر در تاریخچه بورس سهام نیویورک می‌باشد.
• اکتبر 2008: بخش یورونکست بورس سهام نیویورک مالکیت بورس سهام آمریکایی (American Stock Exchange (AMEX)) را به ارزش 260 میلیون دلار سهام تصاحب می‌کند.
• 6 می 2010: میانگین صنعتی داو جونز بزرگترین ریزش روزانه خود بعد از ریزش 19 اکتبر 1987را تجربه می‌کند. به میزان 980 واحد ریزش کرد که به آن ریزش برق‌آسای 2010 گفته می‌شود.
• دسامبر 2012: بورس میان‌قاره‌ای (Intercontinental Exchange (ICE)) پیشنهاد خرید بخش یورونکست بورس سهام نیویورک را با مبادله سهام به ارزش 8 میلیارد دلار داد.
• 1 می 2014: بورس سهام نیویورک به ارزش 4.5 میلیون دلار توسط کمیسیون بورس آمریکا (U.S. Securities قدیمی ترین بورس جهان and Exchange Commission (SEC)) به دلیل نقض قانون بازار جریمه شد.
• 25 می 2018: خانم استیسی کانینگهام (Stacey Cunningham) اولین رئیس زن بورس سهام نیویورک شد.
• 23 مارس 2020: بورس سهام نیویورک به طور موقت به دلیل پاندمی کووید-19 معاملات حضوری را متوقف کرد و عملیاتش را به صورت الکترونیکی ادامه داد.

تاریخچه بورس در ایران

فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال 1315 بر میگردد. در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام درمورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار، به ایران آمدند. اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف گردید.

پس از کودتای 28 مرداد1332، مجدداً در سال 1333 مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید. این گروه پس از دوازده سال تحقیق و بررسی درسال 1345، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوطه را به مجلس شورای ملی ارسال داشتند که این لایحه در اردیبهشت سال 1345 تصویب شد. با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، در بهمن ماه 1346 فعالیت بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد. متعاقب آن اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس راه یافتند.

طی یازده سال فعالیت بورس قبل از انقلاب اسلامی، تعداد شرکت‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های بیمه پذیرفته شده در بورس از 6 بنگاه اقتصادی با سرمایه 2 میلیارد ریال به 105 بنگاه با سرمایه ای بیش از 6 میلیارد ریال درسال 1357 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال به بیش از 150 میلیارد ریال در سال 1357 افزایش یافت.

بورس ایران پس از انقلاب اسلامی

در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تحولات پیش آمده از جمله:

1. تصویب لایحه قانون اداره امور بانک‌ها
2. ملی شدن شرکت‌های بیمه
3. تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع
4. تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت که همه آن‌ها نشأت گرفته از روحیه مخالفت با نظام سرمایه داری بود که بعدها اقتصاد ما را به اقتصاد سوسیالیستی نزدیک ساخت
5. و همچنین جنگ هشت ساله

تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس از 105 شرکت در سال 1357، به 56 شرکت تقلیل یافت. دوره رکود بورس که از سال مزبور آغاز گردیده بود تا سال 1367 ادامه یافت.

تجدید حیات بورس

از سال 1368 و در چهارچوب برنامه پنج سال اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به عنوان پیش زمینه اجرای خصوصی سازی، جذب و گردآوری پس اندازها و هدایت آن در جهت سرمایه گذاری آغاز گردید. طی سال‌های پس از تجدید حیات بورس تاکنون، فعالیت بورس فراز و نشیب‌های متعددی از جمله رکود سال‌های 1371 تا 1373 و 1375 تا 1378 و افت و خیزهای مقطعی ناشی از بحران‌های سیاسی مربوط به جنگ افغانستان و عراق را تجربه نموده است.

از ابتدای سال 1376، بورس اوراق بهادار تهران دور تازه‌ای از فعالیت را به خود دیده است. اقدام های انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، بکارگیری نوآوری‌های فنی و تخصصی، اصلاح رویه‌های مقرراتی و نظارتی، فراهم آوردن زمینه ارتقای کارآیی و اصلاح کارکرد بازار و کوشش برای هماهنگ سازی سیاست گذاری‌ها با نیازهای واقعی بازار سرمایه، در مرکز توجه‌ها و برنامه‌های اصلاح ساختاری سازمان بورس اوراق بهادار قرار داشته است. البته برخی از این اصلاحات به دلیل نبود ظرف قانونی مناسب، متوقف مانده بود.

گام بلند اصلاح قانون بورس اوراق بهادار پس از چهل سال یعنی در آذر ماه سال 1384 با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی، برداشته شد. قانون جدید بازار اوراق بهادار نسبت به قانون قبلی دارای نقاط قوت زیادی است، از جمله: تفکیک مقام عملیات از نظارت، ساماندهی بازار اولیه، ایجاد تنوع در ابزارهای مالی و نظارت قانونمند بر ارکان و نهادهای فعال در بازار سرمایه.

تاریخچه بورس در جهان

تاریخچه بورس : فلسفه کلیدی شکل‌گیری بازار بورس در جهان، تجمیع سرمایه و تأمین مالی شرکت‌ها و پروژه‌های آن‌ها در قالب یک سیستم بازار منسجم، قانونمند، پیوسته و شفاف است. مبنای اساسی تشکیل این بازارها همان مفهوم اولیه و ساده شراکت، تقسیم سود و زیان احتمالی میان شرکا است. بورس با تجمیع سرمایه‌های جزئی و پراکنده، سرمایه‌گذاری‌های مهم و کلان را میسر می‌سازد و تاثیرات بسزایی بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه و پیشرفت صنایع و آبادانی کشور می‌گذارد و درعین‌حال سود و منافع برای سهامداران ایجاد می‌کند.

تاریخچه پیدایش واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه‌ شهری در شمال غربی بلژیک، در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و به خرید و فروش کالاهای خود براساس حراج و مبادله پول های خود می‌پرداختند

پیشینه‌ تاریخی واژه بورس

به اعتقاد اغلب کارشناسان، تاریخچه پیدایش واژه بورس هم به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بورُوژ (Bruges) در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام تِربورس (Ter Beurze) در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و به خرید و فروش کالاهای خود بر اساس حراج می‌پرداختند. از آن تاریخ به بعد مکان‌هایی که مردم در آنجا به حراج کالا مبادرت می‌کردند و به‌تدریج شکل توسعه‌یافته‌تر و مسقف به خود گرفت، به بورس می‌گفتند.

در آن زمان، این مکان‌ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبود و هر کسی می‌توانست در آنجا به فعالیت‌ بپردازد، اما به‌مرورزمان و رفته‌رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان‌ها حاکم شد؛ به‌نحوی‌که پس از مدتی، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان‌ها خریدوفروش کنند. درگذر زمان، تالارهای مسقف بورس شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در هوای آزاد خریدوفروش می‌کردند، برای خریدوفروش به این تالارها می‌رفتند. در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به‌عنوان تاریخ رسمی تأسیس بورس در دنیا معرفی می‌کنند، اگرچه همان‌طور که گفتیم، پیشینه آن به قبل‌ از آن تاریخ و به قرن پانزدهم میلادی در بلژیک برمی‌گردد.

شرکت سهامی چیست و تاثیر آن در تاریخچه بورس

در زمان‌هاي گذشته، بازرگانان همواره به دنبال آن بودند تا ضرر و زيان‌هاي احتمالي ناشي از تجارت خود را کاهش دهند. شراکت، راهي بود که مي‌توانست ريسک کسب و کار آنها را کاهش دهد؛ چون با شريک‌شدن چندين فرد در يک کسب و کار، سود و زیان‌هاي احتمالي آن کسب و کار بين شرکا تقسيم مي‌شد. اين تجربه، به تدريج به تشكيل شرکت‌هاي سهامي منجر شد. در اين شرکت‌ها، هر يک از شرکا به نسبت سهمي که در شرکت داشت، در منافع و يا ضررهاي احتمالي شرکت سهيم مي‌شد.

اولين شركت سهامي در بورس

اولين شركت سهامي با نام «ماسکُوِي» (Muscovy) در سال 1553 ميلادي، با مشارکت عده‌اي از تجار در روسيـه ايجـاد شد. گسترش مبادلات تجاري در جهان، نياز به سرمايه‌هاي بيشتـر و شرکاي بيشتري را آشکار کرد. پيدا کردن شرکاي متعدد براي سرمايه‌گذاري در يک کسب و کار، به مراکزي قدیمی ترین بورس جهان نياز داشت که بتواند در واقع بين دارندگان سرمايه و متقاضيان سرمايه، ارتباط برقرار کند. اين مراکز، به نام «بورس» معروف شدند. شرکت‌ها با فروش سهام خود در بورس، در واقع سرمايه‌گذاران و شرکاي بيشتري را براي مشارکت در کسب و کار خود، پيدا مي‌کردند.

اولين بورس اوراق بهادار

اولين بورس اوراق بهادار جهان در اوايل قرن هفدهم ميلادي در شهر «آمستردام» هلند تشکيل شد و كمپاني هند شرقي، اولين شرکتي بود که سهام خود را در آن عرضه کرد. فعاليت‌هاي مرتبط با بورس در شهر لندن از اوايل قرن هجدهم ميلادي و در قهوه‌خانه‌ها شروع شد. اين فعاليت‌ها در سال 1773 ميلادي و با خريد ساختمان مستقل توسط معامله‌گران وارد فصل جديدي شد. در نهايت در سوم مارس سال 1801 ميلادي، بورس لندن فعاليت رسمي خود را آغاز کرد.

امستردام اولین بورس جهان

تاریخ پیدایش و تاسیس بورس در جهان به معنی و مفهوم امروزی که موضوع ان قدیمی ترین بورس جهان قدیمی ترین بورس جهان داد و ستد سهام باشد به اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر امستردام کشور هلند بر میگردد .

اولین بورس جهان در شهر امستردام تشکیل شد و کمپانی هند شرقی اولین و کمپانی بود که سهام خود را در ان عرضه کرد. در ابتدای قرن هفدهم، کمپانی هند شرقی هلند صدها کشتی را به کار گرفت تا به تجارت طلا، ظروف چینی، ادویه‌جات و ابریشم در جهان بپردازد.

این شرکت به منظور تأمین سرمایه‌ی سفرهای دریایی خود، به شهروندان روی آورد تا برای حمایت از سفرهای آن‌ها، در ازای سهمی از سود، پول خود را سرمایه‌گذاری کنند.

سوم ژوئن سال ۱۶۲۱ کمپانی هند شرقی هلند در آمستردام به ‌دست تاجران بزرگ هلند تاسیس شد. زمانی که مستعمرات اسپانیا و پرتغال دچار آشوب و بازار اروپا دچار کمبود مواد شده بود، دولت هلند تصمیم گرفت برای برطرف کردن نیازهای خود از جمله ادویه‌جات و شکر مستقل عمل کند.