حکم شرعی معاملات بورس

شماره ۵۷ نشریه فرهنگی آموزشی و تخصصی ناظر امین منتشر شد

دفتر معظم انقلاب در پاسخ استفتا در مورد حکم شرعی معاملات فردایی ارز و طلا ا

تحلیل های روزانه پنجشنبه سی و یک شهریور ۱۴۰۱ بازار سرمایه

قیمت بیتکوین به تومن حوالی بالای 730 میلیون در حال معاملس

دوشنبه سه مرداد ، بیتکوین

قیمت بیتکوین به تومن حوالی بالای 730 میلیون در حال معاملس

یه کارافرین استرالیایی در حال فروش پنت هاوس 6.5 میلیون دلاری خودشه تا بیتکوین بیشتری بخری

ایردراپ جدید PolyDoge از دست نده واریز تضمینی و تست شده هر رفرال 1000000 Po

🎆ایردراپ جدید PolyDoge از دست نده🎆

💠واریز تضمینی و تست شده💠

✅هر رفرال 1000000 PolyDoge💯
✅برداشت فقط با 5 عدد رفرال💸
✅واریز سریع به تراست ولت⚡️

🏆اهدای پاداش ویژه به 10 نفر برتر زیرمجموعه گیری🏆

پنج سال پیش همین روز قیمت اتریوم 206 دلار بود

صرافی Huobi مجوز فعالیت تو دبی رو به طور موقت کسب کرده

صرافی Huobi مجوز فعالیت تو دبی رو به طور موقت کسب کرده

جاستین سان :
وارن بافت ارزهای دیجیتالی که به او هدیه دادم را هنوز نگهداری میکند

channel vip theta+18%

گمرک فنلاند 1889 بیت کوین توقیف شده به قیمت 47 میلیون دلار رو به فروش رساند

یکشنبه دو مرداد ، فنلاند، بیت کوین

گمرک فنلاند 1889 بیت کوین توقیف شده به قیمت 47 میلیون دلار رو به فروش رساند

دیروز مجموعا 75.5 میلیون دلار بیتکوین از صرافی‌ها خارج شده

داده ها نشون میدن در 30 روز گذشته مجموعا 10113 بیت کوین به ارزش 230 میلیون دلار از صرافی ها خارج شده

پاسخ دفتر مقام معظم به استفتا درباره معاملات فردایی ارز و طلا دفتر معظم انق

🔺پاسخ دفتر مقام معظم به استفتا درباره معاملات فردایی ارز و طلا

🔹دفتر معظم انقلاب در پاسخ استفتا در مورد حکم شرعی معاملات فردایی ارز و طلا اعلام کرد که پیش‌بینی نوسانات قیمت ارز، سکه، طلا و مانند آنها مشروع نیست.

آیا بورس قمار و حرام است؟ پاسخ آیت الله بیات

دفتر آیت‌الله بیات‌زنجانی، از مراجع تقلید قم، یکی از فتواهای وی درباره‌ی اینکه آیا بورس قمار و حرام است؟ را به دلیل سؤالات مکرر بازنشر کرده است که در پی می‌آید:

سؤال:

با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت‌هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می‌گیرد، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم.

۱) در بازار بورس، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار، «سفته بازی» صورت می‌گیرد؛ بدین صورت که شخص، در یک روز سهامی را می‌خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله‌ای بیش‌تر، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید. در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می‌باشد که در آن بازه‌ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است. حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست؟

۲) آیا شباهت معامله‌ی فوق به بخت آزمایی و قمار، باعث ایراد معامله‌ی مذکور نمی‌گردد؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روزهای آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می‌گردد و یا هم چنان پا بر جاست؟

۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت‌های مشکوک اقتصادی و شایعات تأثیر داشته باشد، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تأثیر شرعی دارد؟

۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است (در اکثر موارد) می‌توان حکم به کراهت این معامله کرد؟
۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می‌شود، این جواز قانونی می‌تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد؟

پاسخ:

با سلام و تحیت؛
فرض سؤال‌اول اشکالی ندارد.

در فرض سؤال‌دوم قیاس مورد با بخت آزمائی و قمار، قیاس مع الفارق است.
در بخت آزمائی متعلق بیع مجهول است و در قمار نیز اکل مال به باطل است ولی در بورس یک سهم است که خرید و فروش می‌شود و بازار و نوسانات، در قیمت آن مؤثر است و نمی‌توان با آن مانند دو مورد یاد شده عمل کرد.

سؤال سوم: در صورتی که تأثیر به قدری فاحش باشد که عقلا آن را غیرعادی تلقی کنند، می‌توان آن معامله را غرری و ناصحیح خواند ولی اگر چنین نبود، شائبه حرمت ندارد.

سؤال چهارم: در اینجا ضرری به فردی وارد نمی‌شود بلکه عدم نفع وجود دارد و در معامله‌ای که عدم نفع هست، نمی‌توان حکم به کراهت داد. لازم به توضیح است که بین ضرر و عدم نفع تفاوت وجود دارد.

سؤال پنجم: این معامله عقلائی و بلااشکال است و قانونی بودن آن نیز بر این امر صحه می‌گذارد.

سرمایه‌گذاری در بورس، قمار و شانس یا معامله‌ی تحلیل‌محور؟

ممکن است در نگاه افراد ناآشنا، سرمایه‌گذاری در بورس و به طور کلی بازارهای مالی سرمایه‌محور مانند ارز، رمزارز، طلا و املاک بسیار شبیه به قمار جلوه کند. با توجه به این که فاکتور ریسک در هر دو مقوله‌ی یادشده مشترک است، شاید بتوان گفت که این مقایسه چندان هم اشتباه نیست اما در این بین نباید از تفاوت‌ اساسی بین سرمایه‌گذاری یا معامله‌گری با قمار غافل شد. اصلی‌ترین وجه این تفاوت در علم تحلیل و مدیریت ریسک. در این مطلب سعی داریم با توصیف ساده‌ی سازوکار‌های سرمایه‌گذاری در بورس و بازارهای مشابه مالی، وجه تمایزها و تفاوت اصلی سرمایه‌گذاری با قمار را بررسی کنیم.

آیا سرمایه‌گذاری در بورس همان قمار است؟

پاسخ ساده و قاطع به این پرسش خیر است. درست است که معامله‌گری در بازار سرمایه می‌تواند سود سرشاری را عاید سرما‌یه‌گذاران کند اما لزوماً این سود از طریق شانس و اقبال به دست نمی‌آید؛ سودهای حاصل از سرمایه‌گذاری در بازارهای بورس و سایر موارد مشابه همیشه از طریق بررسی‌های علمی و فنی اقتصادی و همچنین وقت‌شناسی به دست می‌آید.

به عنوان مثال در بازار سهام، سرمایه‌گذاری در بورس با خرید سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود و کسب درآمد در این بازار به دو روش امکان‌پذیر است؛ روش اول مشارکت در سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها و روش دوم که از جذابیت بالاتری نیز برخوردار است، داد و ستد سهام یا اصطلاحاً معامله‌گری است.

به طور کلی سرمایه گذاری این امکان را فراهم می‌کند که سرمایه‌گذار به سود فراوانی دست یابد اما باید متذکر شد که عواملی وجود دارند که می‌توانند در شرایطی خاص، معامله یا سرمایه‌گذاری سودآور را به قمار تبدیل کرده و سرمایه معامله‌گر را تباه کنند و آن این است که سودهای درشت در بازار سهام پتانسیل این را دارد که منجر به طمع در معامله‌گر شود. در حقیقت وقتی صحبت از خاصیت قمارگونه‌ی معامله‌گری می‌کنیم، به طمع اشاره داریم.

تفاوت بین مفهوم سرمایه‌گذاری و معامله‌گری با قمار

بر اساس آنچه که در عرف وجود دارد، قمار به معنای مبادرت به اقداماتی است که پایه علمی برای آن وجود ندارد و می‌تواند حکم شرعی معاملات بورس منافع شخص را به خطر بیندازد. در قمار، تمام اتکای فرد به شانس یا احتمالاتِ برابر است و نتیجه کار به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نیست؛ در حالی که سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اقدامی کاملاً علمی بوده و نتایج آن تا حدودی قابل پیش‌بینی است. البته هنگام فعالیت در بورس نباید این توقع را داشته باشید که سهامتان هر روز سیر صعودی داشته باشد، بلکه باید خود را برای ضرر در کوتاه‌مدت هم آماده کنید.

در بازی‌هایی که با هدف قمار انجام می‌شوند، این صاحبان کازینو هستند که همیشه برنده می‌شوند چراکه با ایجاد ساز و کار و قوانین پیچیده، شرایط را به نفع خود برنامه‌ریزی می‌کنند. در این میان ممکن است افرادی نیز برنده شوند اما فراموش نکنید که این پیروزی‌ها جنبه تبلیغاتی دارد و افراد را به سمت قمار و امتحان کردن شانس خود سوق می‌دهند. جمله‌ی معروفی در رابطه با مراکز قمار وجود دارد: آن‌ها از بردهای نجومی مشتریان نمی‌ترسند، بلکه از مشتریانی می‌ترسند که بعد از بردن، دوباره به بازی برنمی‌گردند.

به لحاظ ماهیت، سرمایه‌گذاری زمین تا آسمان با قمار فرق می‌کند؛ قمار بر مبنای شانس و طمع است اما معامله‌گری و سرمایه‌گذاری بر پایه‌ی علم تحلیل و مدیریت ریسک. در اصل معامله‌گری شبیه قمار کردن نیست، بلکه شبیه اداره‌ی یک مسابقه‌ی شرط‌بندی است؛ تفکر یک معامله‌گر باید همانند صاحبان کازینو باشد. آن‌ها با برنامه‌ریزی و تغییر دادن شرایط به نفع خود از سودی سرشار بهره‌مند می‌شوند.

البته ممکن است مبلغ این سود ناچیز باشد ولی با افزایش تعداد دفعات بازی، عددی بزرگ را تشکیل می‌دهد؛ سودی پایدار که همه‌روزه نصیب آن‌ها می‌شود. در واقع منظور از مثالِ کازینو، بررسی شرایط و کشف بهترین فرصت‌ها است؛ کشفی که تنها با کنار هم قرار دادن جزئیات و ایجاد یک دید کلی حاصل خواهد شد.

همچنین نباید فراموش کرد که بازارهای مالی سرمایه‌محور مانند بورس، همگی نهادهایی قانونی هستند که با استفاده از سازوکارهای مبتنی بر شفافیت، دائماً نظارت می‌شوند. علاوه بر این، بازاری مانند بازار بورس برعکس مراکز قمار، نقش بسیار مولد و مثبتی در رشد اقتصادی کشورها دارد که برای آگاهی بیشتر در رابطه با آن، می‌توانید مقاله‌ی «تأثیر بورس بر اقتصاد کشورها؛ موتور تأمین مالی برای توسعه صنایع» را مطالعه کنید.

تفاوت حکم شرعی معامله‌گری و سرمایه‌گذاری در بورس با حکم شرعی قمار

در کشور ما که همه چیز بر پایه‌ی شرع و احکام اسلامی است، به جز تفاوت ماهیتی معامله‌گری با قمار، آگاهی از تفاوت حکم شرعی این دو نیز اهمیتی بسیار دارد. بد نیست بدانید که حتی در بورس جمهوری اسلامی ایران، نهادی تحت عنوان کمیته فقهی بورس در سازمان بورس وجود دارد تا بر شرعی بودن سازوکار بازار سهام نظارت کند.

در رابطه با حکم شرعی بورس، مراجع زیادی اظهار نظر کرده‌اند. حکم شرعی قمار از دیرباز تکلیفش مشخص بوده و حرام اعلام شده است. اما در رابطه با حکم شرعی سرمایه‌گذاری و معامله‌گری در بازارهای سرمایه‌محور مانند بورس، مراجع مختلف تقریباً نظراتی همسو داشته‌اند که در ادامه چند مورد از آن‌ها را آورده‌ایم:

بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد. بنابراین بورس فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی مهم این است که باید معاملات در بورس نامشروع و خلاف قانون نباشند؛ در غیر این صورت حرام است.

پاسخ توسط مرجع تقلید آیت الله خامنه‌ای در رابطه با حکم شرعی معامله‌گری در بازار سهام و سرمایه

درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق بهادار بدست می‌آید – با وجود امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس – قمار محسوب نمی‌شود.

فرق قمار و بورس در این است که در قمار، خوردن مال به باطل صورت می‌گیرد. یعنی بدون مجوز یا عقود شرعی است. ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود، خرید و فروش بی اشکال است.

از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات – مانند بورس، خرید و فروش سهام و… – یا اینکه کسی کار خود را خرید و فروش سهام قرار دهد در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشند، مطابق با احکام شرع و قوانین باشند، فروشنده واقعا مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد و خریدار واقعا مالک و صاحب جنس خریداری شده شود، اشکال ندارد.

پاسخ مرجع تقلید آیت الله مکارم شیرازی در رابطه با حکم شرعی معامله‌گری در بازار سهام و سرمایه

بیشتر بخوانید

همانطور که اشاره شد، معامله‌گری و سرمایه‌گذاری امری علمی و تکنیکی است و معامله‌گران با استفاده از مجموعه‌ای از تکنیک‌های علمی و مبتنی بر تجربه و با در نظر گرفتن ریسک، به کسب درآمد می‌پردازند. در ادامه به طور مختصر و ساده این تکنیک‌ها را توضیح می‌دهیم تا تفاوت ماهیت معامله‌گری با قمار روشن‌تر شود.

تکنیک‌های کسب درآمد در بورس که در قمار وجود ندارد

معامله‌گری در بازار سرمایه نیازمند تجربه، مهارت و تخصص است. در چارچوب فاکتورهای اساسی مذکور، ابزارهایی وجود دارند که معامله‌گران بازارهای سرمایه می‌توانند با آن‌ها رفتار بازار را مدل‌سازی کنند. این ابزارها با توجه به متغیرهای سیاسی-اقتصادی کلان، تحولات جهانی، سابقه قیمتی سهم، وضعیت صنایع و بررسی جزئیات اندیکاتورها و شرایط بازار سرمایه به وجود آمده‌اند و برای استفاده از هر کدام، آموزش‌های کاملی لازم است. مجموعه‌ی ابزارهای و تکنیک‌های مذکور در دو دسته‌ی کلی تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادین جای می‌گیرند.

بیشتر بخوانید

تحلیل بنیادی

در بخش قبلی اشاره کردیم که توجه به متغیرهای سیاسی-اقتصادی کلان و تحولات جهانی صنایع بزرگ و اصلی، بخش مهمی از معامله‌گری در بازار سهام است. در حقیقت در تحلیل تکنیکال، به بررسی بنیادین عوامل اثرگذار بر ارزش سو‌ژه‌ی سرمایه‌گذاری خود می‌پردازیم. مثلا این که سهام شرکت مورد نظر (یا ارز و محصول) به لحاظ صنعتی در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا حرکت اقتصاد و صنعت دنیا در سطح کلان به سمت حمایت و شکوفایی سوژه‌ی ما خواهد رفت یا آن را به حاشیه می‌برد؟‌

کاربرد اصلی این تکنیک، در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. مثلا حالا که مسئله گرمایش زمین داغ شده است و کشورهای قدرتمند دنیا با توافق‌هایی مثل توافق پاریس تصمیم به کاهش و صفر کردن استفاده از انرژی‌های فسیلی در آینده‌ی نزدیک گرفته‌اند، سرمایه‌گذاری درشت و طولانی‌مدت (مثلا ۱۵-۲۰ ساله) روی صنایع نفتی و یا وابسته به نفت، عقلانی به نظر نمی‌رسد. و همان‌طور که مشخص است، سرمایه‌گذاری با استفاده از چنین نتیجه‌گیری‌هایی هیچ شباهتی به قمار کردن ندارد.

در رابطه با تحلیل بنیادی، می‌توانید با مطالعه مقاله زیر اطلاعات بیشتری کسب کنید:

تحلیل تکنیکال

تحلیل تکنیکال آن بخش از تکنیک‌های سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود که برای سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت مفید هستند. در این تکنیک‌ها، اساس بررسی‌ها و استدلال‌ها بر پایه‌ی تغییرات مقطعی و کوتاه‌مدت انجام می‌شود و در آن به طور گسترده از ابزارهای محاسبه ریاضی پیچیده (و گاهی ساده) استفاده می‌شود. به طور کلی در این شیوه می‌توان با بررسی سابقه‌ی رفتار معامله‌گران و تغییرات قیمتی، نتیجه‌های موثری برای کسب سود گرفت.

در رابطه با تحلیل تکنیکال، می‌توانید با مطالعه مقاله زیر اطلاعات بیشتری کسب کنید:

جمع‌بندی

مقایسه‌ی معامله‌گری با قمار در نگاه اول چیز عجیبی نیست چرا که در هر دو مورد، تصویر سودهای سرشار و البته ضررهای سنگین به ذهن تداعی می‌شود. اما با دقیق شدن در تعریف، سازوکار و ماهیت هریک، می‌توان نتیجه گرفت که این دو مقوله به کل از یکدیگر جدا هستند. درست است که در هر دو مورد می‌توان سودهای تصاعدی کسب کرد اما موتور محرک سرمایه‌گذاری علم تحلیل و مدیریت ریسک است در حالی که در قمار، طمع و شانس همه‌ چیز را به پیش می‌برد. در بازارهای سرمایه‌ای همچون بورس، پیش از این که طمع و شانس تعیین‌کننده باشد، استفاده از تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال اساس کار است و برای همین به افراد تازه‌کار در این حوزه توصیه می‌شود که روش‌های تحلیل قیمت سهام را یاد بگیرند و در کنار آن اخبار، تاریخ و تجربیات دیگران را نیز دنبال کنند. از سوی دیگر، بورس و قمار در شرع احکام جداگانه‌ای دارند و همچنین در تمام دنیا، نهادها و بازارهای سرمایه‌محور همگی بر مبنای قانون و تحت مدیریت دولت‌ها تشکیل شده‌اند و دائم تحت نظارت هستند.

حکم شرعی معاملات بورس

علامت‌های اختصاری روی میلگرد را بشناسید

شماره ۵۷ نشریه فرهنگی آموزشی و تخصصی ناظر امین منتشر شد

حمله اغتشاشگران به یک بانوی محجبه‌ با شعار زن، زندگی، آزادی! + فیلم

لیست قیمت تورهای استانبول از سراسر ایران

چرا از رپورتاژ آگهی استفاده میکنیم؟

معرفی متخصص جراحی زانو در تهران

دابسمش جنجالی ناهید کیانی قهرمان تکواندو با آهنگ تتلو + فیلم

همه چیز در مورد کیست ساده کلیه

تکنولوژی شگفت انگیز LDM در حیطه زیبای و درمانی پوست

گوناگون

زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟

بهترین روش کاشت ابرو کدام است؟

درمان بیماری‌های نشیمنگاه

بررسی ­فقهی­ بازار سرمایه­ و بورس

حجت الاسلام امیر صالحی، کارشناس فقه مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی به بررسی ­فقهی­ بازار سرمایه­ و بورس پرداخت.

به گزارش صاحب نیوز؛ تجارت و داد و ستد در اسلام از جایگاهی بس والا برخوردار است. خرید و فروش و مبادله کالا و خدمات همانند دیگر عرصه‌های زندگی، از نظر اسلام دارای آداب و احکامی است که برای آن‌کس که قصد دارد وارد این عرصه شود دانستن آنها لازم و ضروری است، زیرا عدم آشنایی با آنها، موجب لغزیدن در دام ربا و حرام‌‌خواری و سلب برکت از مال و سرمایه می‌شود.

فراگیری احکام و آداب، نخستین تکلیف:

وقتی انسان در کاری وارد می‌شود می‌بایست همه ابعاد آن را بشناسد و حتی بر جزئیات آن واقف باشد تا بتواند به شایستگی از عهده کار برآید. از آنجا که مسئله اقتصادی پس از مسئله عبادت، مهم‌ترین و اصلی‌ترین تکلیف هر انسانی است (بقره، آیه3) و قوام جامعه به آن است (نساء حکم شرعی معاملات بورس آیه 5)، دانستن احکام و آداب این حوزه نه تنها شایسته بلکه به عنوان یک تکلیف و وظیفه مطرح است. در حدیث است که حضرت امیر‌المومنین(ع) بر فراز منبر می‌فرمود: «یا معشر التجار، الفقهْ ثم المتجر، الفقهْ ثم المتجر، الفقهْ ثم المتجر؛ ای تاجران، اول مسائل و احکام شرعی تجارت را فرا گیرید بعد مشغول تجارت شوید». حضرت این جمله را سه بار تکرار کرد. (الکافی، ج 5، ص 150،‌ حدیث1) کسانی که بدون شناخت نسبت حکم شرعی معاملات بورس به احکام شرعی و مسائل تجارت وارداین کار می‌شوند، به احتمال قوی در دام تجارت حرام و ربوی گرفتار می‌شوند و رزق حلال و طیب را به حرام و خبیث تبدیل می‌کنند. چنانکه آن حضرت(ع) در ادامه همان هشدار قبلی‌اش به این نکته توجه داده و فرموده است: «به خدا سوگند، ربا در این امت از جای پای مورچه بر روی سنگ سخت‌ پنهان‌تر است».
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: هر کس بخواهد تجارت کند باید احکام دین خود را بیاموزد تا بدین وسیله حلال را از حرام باز شناسد. کسی که احکام دین خود را نیاموزد و تجارت کند در کام شبهات فرو می‌غلتد. (وسائل الشیعه، ج 12، ص 283، حدیث 4)

یکی از موارد و مصادیق تجارت سرمایه گزاری در بورس و خرید و فروش سهام شرکت ها می باشد که در این نوشتار قصد داریم مسائل فقهی آن را در قالب نکات زیر تبیین نماییم:

1- بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد، به نظر مراجع معظم تقلید، بورس فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی مهم این هست که شروط صحیح بودن معامله در آن رعایت شود بعضی از این شروط به شرح زیر است:

الف- معاملات شرکت سهامى حرام نباشد پس اگر شرکتی به معاملات حرام مشغول باشد، خرید سهام آن، جایز نیست.

آیت الله سیستانی می فرمایند:

خرید و فروش سهام صحیح است ، البته اگر معاملات شرکت سهامى حرام باشد، مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا معاملات ربوى مشغول باشد، خرید سهام آن، و مشارکت در این معاملات جایز نیست.

ب- معاملات شرکت های سهامی واقعی و در چارچوب قوانین اسلامی باشد پس اگر معاملات صوری بوده و جنبه واقعی وحقیقی نداشته باشد خرید سهم چنین شرکت هایی صحیح نمی باشد.

آیت الله مکارم شیرازی در این باره می فرمایند:

بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه ها باشد، سرمایه گداری در آن مانعی ندارد.

ج- حکم شرعی معاملات بورس مقدار سهام و ارزش آن معلوم باشد و غرر و فریب در معاملات نباشدو اطلاعات اجمالی در این نوع معاملات وجود داشته باشد

مقام معظم رهبری در جواب استفتائی بیان فرموده اند که:

اگر ارزش مالی سهام کارگاه، کارخانه، شرکت و يا بانک به اعتبار خود سهام و براثر اعطای اعتبار به آنها توسط کسی که انجام اين کار به وسيله او صحيح است، باشد، خريد و فروش آن اشکال ندارد و همچنين اگر به اعتبار قيمت کارگاه، شرکت، کارخانه و يا بانک و يا سرمايه آنها باشد، با توجه به اينکه هر سهمی بيانگر جزئی از آن است، در نتيجه خريد و فروش سهام اشکال ندارد به شرطی که علم به مجموع سهام شرکت و امور ديگری که عرفاً برای رفع غرر، علم به آنها لازم است داشته باشد و فعاليت‏های شرکت يا کارِ کارخانه و کارگاه و يا بانک شرعاً حلال باشد.

د-فعالیت ها خلاف قوانین و مقررات نباشد:

مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:باید معاملات در بورس نامشروع خلاف قانون نباشد در غیر این صورت حرام است. بطور کلی فعّالیّت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تأیید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می‌گیرد محکوم به صحّت و حلیّت است.

2-سرمایه گزاری در بورس همانند دیگر سرمایه ها سر سال خمسی متعلق خمس می باشد در این مورد سه استفتاء وجواب آن را بیان می کنیم:

الف- آيا سهامى كه از سازمان بورس خريدارى مى كنيم، خمس دارد؟

همه مراجع: آرى، سر سال بايد خمس آن را بدهيد؛ چون حكم سرمايه را دارد.

ب- در بورس اوراق بهادار خمس چگونه محاسبه می‌شود؟ با توجه به اینکه سر سال خمسی فرد دارای سهام چند شرکت است که معمولاً نماد معاملاتی چند تای آنها به دلایل رایج مثل حسابرسی متوقف است و معلوم نیست چه وقت و با چه قیمتی باز می‌شود یا اینکه سهم در قیمت روز خریدار ندارد و باید صبر کرد تا در روزهای آینده قیمت به حدی پایین بیاید که خریدار داشته باشد .
آیت الله خامنه ای: با فرا رسيدن سر سال خمسی برای قيمت‌‌گذاری سهام مذکور اقدام گردد، هر زمان که امکان آن فراهم شد محاسبه خمس انجام می‌گيرد.

ج-در مورد خمس سهام عدالت آیت الله مکارم شیرازی می فرمایند:

خمس سرمايه بورس و اوراق مشاركت : چنانچه سال خمسى بر آن بگذرد بايد خمس آن پرداخت شود، ولى چنانچه براى پرداخت خمس در زحمت باشيد، مجازيد خمس آن را به ذمّه بگيريد و هر وقت توانستيد بپردازيد.

خمس سهام عدالت : آن مقدار از سهام عدالت كه متعلّق به خود شخص است در صورتى كه قابل خريد و فروش باشد و سال خمسى بر آن بگذرد، خمس دارد.

3- درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش ارواق بهادار بدست می‌آید قمار محسوب نمی‌شود.

آیت الله مکارم شیرازی در این باره می فرمایند:

درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق بهادار بدست می‌آید – با وجود امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس – قمار محسوب نمی‌شود.

فرق قمار و بورس در این است که در قمار، خوردن مال به باطل صورت می‌گیرد. یعنی بدون مجوز یا عقود شرعی است. ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است.

از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات – مانند بورس، خرید و فروش سهام و… – یا اینکه کسی کار خود را خرید و فروش سهام قرار دهد در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشند، مطابق با احکام شرع و قوانین باشند، فروشنده واقعا مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد و خریدار واقعا مالک و صاحب جنس خریداری شده شود، اشکال ندارد.

فرق قمار و بورس این است که در قمار؛ خوردن مال به باطل؛ یعنی: بدون مجوز یا عقود شرعی است، ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است.

از نظر اسلام؛ اگر هر نوع معاملات (مانند: بورس، خريد و فروش سهام و…) و نیز اینکه کسی کار خود را خرید و فروش سهام قرار دهد، در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشد و مطابق با احكام شرع و قوانین باشد و فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد و خریدار واقعاً مالک و صاحب جنس خریده شده شود، اشكال ندارد.

4- معاملات آتی سهام در بورس را بعضی مراجع معظم تقلید ماننند آیت الله مکارم شیرازی حرام می دانند در این باره جواب استفتاء ایشان را بیان می نماییم:

سؤال: با توجه به اینکه در بورس اوراق بهادار معاملات آتی سهام هم انجام می شود و این به شکل قانون هم درآمده است ولی نظر آیت الله مکارم شیرازی حرمت آن است و با توجه به اینکه قانون در کشور اسلامی لازم الاجراست و تخطی از آن فعل حرام است در مورد معامله آتی سهام یا سکه که در بورس مدت هاست در جریان است چه نظری می فرمایید ؟

پاسخ: همانگونه که قبلا بیان شد این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می شود باطل است.

نتیجه:

به طور کلی معاملات بورسی چنانچه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه مانعی ندارد.