اوراق ارزی و بازار سرمایه

اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند

شبیه‏ سازی الگوی تغییرات نرخ ارز و قیمت طلا بر عملکرد بورس اوراق بهادار تهران با رویکرد پویایی‏ شناسی سیستمی

در این پژوهش، با توجه به اهمیت بورس در اقتصاد کشور، به بررسی رابطه­ی بلندمدت ارزش بازار سهام در بورس اوراق بهادار تهران با ﻣﺘﻐﻴﺮهای ﻧﺮﺥ ﺍﺭﺯ و قیمت طلا پرداخته شده است. در این راستا با استفاده از روش پویایی­شناسی سیستمی و ارتباط داده­های مالی، بازار سرمایه، نرخ ارز و قیمت طلا، به بررسی و شبیه­سازی نحوه­ی جابه­جایی سرمایه­های سرمایه­گذاران از بازار بورس اوراق بهادار (در این مطالعه صنایع شیمیایی) به بازار طلا و ارز و بلعکس پرداخته شده است. شبیه­سازی با استفاده از نرم­افزار Vensim DSS انجام شده و نتایج حاصل از این پژوهش موید این موضوع است که تغییر در متغیرهای اقتصادی کلان از سوی سیاست­گذاران اقتصادی موجبات افزایش یا کاهش ارزش بازار سهام خواهد شد. در این پژوهش تغییر در متغیرهای کلان اقتصادی با سناریوهای مختلفی پیاده­سازی شده است، که نتایج آنان در برگیرنده­ی این موضوع است که کاهش و افزایش 5 درصدی در نرخ سود بطور متوسط، به ترتیب افزایش سالیانه­ی 86/21 درصدی و کاهش 14/3 درصدی در ارزش بازار سهام را برای سال­های آتی به همراه خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Simulation of Model Changes by Exchange Rates and Gold Price on the Tehran Stock Exchange Performance with System Dynamics Approach

نویسندگان [English]

• A. Naghi Mosleh Shirazi 1
• M. Hashem Moosavihaghighi 2
• Hooman Pashootanizadeh 3

3 Ph.D. Student in Systems Management, College of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran (Corresponding Author)

In this study, after considering the important impact of Stock market on the country’s economy, it will analyze the long-term relationship between Tehran Stock exchange market and the variables of exchange rate and gold’s price. Keeping this in mind, by using the System Dynamics method and the relationship between Financial, Stock exchange, exchange rate and gold market’s data, it will analyze and simulate the movement of large capitals from the stock market (in this study, Chemical industry) to the currency and gold market and vice versa. The simulation is done with the Vensim DSS Software. The overall result is showing that the change in the Macro Economic variables will increase the value of the stock market. In this study, it has used different scenarios for changing the macro economic variables and the results are showing that decreasing and increasing the interest rate by 5% will increase and decrease the stock market’s value respectively 21.86% and 3.14% on future.

کلیدواژه‌ها [English]

• capital market
• exchange rate
• gold price
• Market Price Index
• System Dynamics

مراجع

* اﺳﻼﻣﻠﻮﻳﻴﺎن، کریم و زارع، هاشم. (1385)، ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی ﻛﻼن و داراﻳﻲﻫﺎی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻬﺎم در اﻳﺮان: اﻟﮕﻮی ﺧﻮد ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﺑﺎ وﻗﻔﻪﻫﺎی ﺗﻮزﻳﻌﻲ. فصلنامه ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻳﺮان، دوره هشتم، شماره 29، صص 46-17.

* اسلامی بیدگلی، غلامرضا و بیدگلو، مهدی. (1385)، همسنجی بازده و ریسک فرصت­های جایگزین سرمایه­گذاری در ایران، فصلنامه بررسی­های حسابداری و حسابرسی، شماره 44، صص 175-149.

* ﺑﺪری، اﺣﻤﺪ و ﺻﺎدﻗﻲ، ﻣﺤﺴﻦ. (1385)، ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ روزﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮ ﺑﺎزدﻫﻲ، ﻧﻮﺳﺎنﭘﺬﻳﺮی و ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان، فصلنامه ﭘﻴﺎم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، دوره هجدهم، شماره 2، صص 21-1.

* ﺗﻘﻮی، مهدی، ﻣﺤﻤﺪی، تیمور و ﺑﺮزﻧﺪه، محمد. (1378)، ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻬﺎم در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، شماره 40، صص 60-31.

* حسن­زاده، علی، نظریان، رافیک و کیانوند، مهران. (1390)، اثر شوک­های سیاست پولی بر نوسانات شاخص قیمتی سهام در ایران، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 9، صص 44-1.

* حیدری، حسن و بشیری، سحر. (1391)، بررسی رابطه بین نااطمینانی نرخ واقعی ارز و شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهرا: مشاهداتی بر پایه مدل VAR-GARCH، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، شماره 9، صص 92-71.

* رضاقلی­زاده، مهدیه، یاوری، کاطم، سحابی، بهرام و صالح­آبادی، علی. (1392)، ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت داراﻳﻲﻫﺎی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﻬﺎم ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻬﺎم، فصلنامه بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دوره بیستم، شماره 1، صص 76-53.

* سجادی، حسین، فرازمند، حسن و علی­صوفی، هاشم. (1389)، ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی ﻛﻼن اﻗﺘﺼﺎدی و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎزده ﻧﻘﺪی ﺳﻬﺎم در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان، فصلنامه اقتصاد کلان، دوره دهم، شماره 2 (پیابی 39)، صص 150-123.

* طاهری، حامد و صارم صفاری، میلاد. (1391)، بررسی رابطه بین نرخ ارز و شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران: با استفاده از رویکرد ARDL، فصلنامه روند پژوهش­های اقتصادی، سال نوزدهم، شماره 60، صص 80-63.

* عباسیان، عزّت­الله، مرادپوراولادی، مهدی و عباسیون، وحید. (1387)، ﺍﺛﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻱ ﮐﻼﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﻞ ﺑﻮﺭﺱ اوراق بهادار تهران، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، سال دوازدهم، شماره 36، صص 152-135.

* مرادزاده­فرد، مهدی، موسی­زاده عباسی، نورالدین و مشعشعی، سید محمد. (1390)، ارائه مدلی نوین در رتبه­بندی و ارزیابی مالی شرکت­ها (مطالعه موردی: صنعت فلزات اساسی بورس اوراق بهادار تهران، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، شماره 3، صص 52-41.

* موسوی حقیقی، محمد هاشم و ستوده، فیروزه. (1392)، شبیه­سازی الگوی پویای رفتاری سهام در بازار بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 14، صص 52-35.

* Barlas, Y. & Yasarcan, H. (2006), Goal Setting, Evaluation, Learning and Revision: A Dynamic Modeling Approach. Evaluation and Program Planning, 29: 79-87.

* Branson, W.H. (1983), Macroeconomic Determinants of Real Exchange Risk, In: Herring R.J. (Ed.), Management Foreign Exchange Risk, Cambridge University, Cambridge.

* Buyuksalvarci, A. (2010), The Effects of Macroeconomics Variables on Stock Returns: Evidence from Turkey. European Journal of Social Sciences, 4(3): 70-83.

* Chen, C.H., Liu, W.L., Liaw, S.L. & Yu, C.H. (2005), Development of a Dynamic Strategy Planning Theory and System for Sustainable River Basin Land Use Management, Science of the Total Environment, 346(1-3): 17-37.

* Dornbusch, R. & Fischer, S. (1980), Exchange Rates and the Current Account, The American Economic Review, 70(5): 960-971.

* Gavin, M. (1989), The Stock Market and Exchange Rate Dynamics, Journal of International Money and Finance, 8(2): 181-200.

* Macaulay, F.R. (1938). Some Theorical Problems Suggested by the United States. New York: National Bureau of Economic Research.

* Nieha, C. & Lee, C. (2001). Dynamic Relation between Stock Prices and Exchange Rates for G-7 Countries, The Quarterly Review of Economics and Finance, 41: 477-490.

* NUHOÐLU, H. & NUHOÐLU M. (2007), System Dynamics Approach in Science and Technology Education, Journal of Turkish Science Education, 4(2): 91-108.

* Pfahl, D. & Lebsenfk, K. (1999). Integration of System Dynamics Modeling with Descriptive Process Modeling and Goal-Oriented Measurement. Journal of Systems and Software, 46(2):135-150.

* Poitras, M. (2004), The Impact of Macroeconomic Announcement on Stock Prices: In Search of State Dependence, Southern Economic Journal, 70(3): 549-565.

* Saleh, G. (2008), The Dynamic Relation between Stock Prices and Exchange Rates in Egypt, Saudi Arabia and UAE, Ph.D Thesis in Economics, University of Illinois at Chicago.

* Sterman. J. (2000), Business Dynamics, Systems Thinking and Modeling for a Complex World. New York, McGraw-Hill publication.

* Tunali, H. (2010), The Analysis of Relationships between Macroeconomic Factors and Stock Returns: Evidence from Turkey Using VAR Model. International Research Journal of Finance and Economics, 57.

* Yahyazadehfar, M. & Babaie, A. (2012), Macroeconomic Variables and Stock Price: New Evidence from Iran. Middle-East Journal of Scientific Research, 11(4): 408-415

منفعت انتشار اوراق ارزی در ایران چیست؟

مصطفی قمری‌وفا، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی از انتشار اوراق ارزی برای نخستین‌بار توسط بانک مرکزی خبر داد، اما به جزئیات بیشتری در این خصوص اشاره نکرد.

به گزارش فابا نیوز، گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از محدود شدن خرید دلار و سخت شدن سرمایه‌گذاری در بازار دلار، انتشار این اوراق می‌تواند راهکار قانونی برای سرمایه‌گذاری ارزی باشد. مزیت انتشار اوراق برای خریداران، کسب سود متناسب با تغییرات بازار دلار است.

نفع این ابزار، برای شرکت‌ها و نهادهای ناشر، تامین منابع لازم بدون نهاد واسطه با پشتوانه سرمایه ارزی است. همچنین منفعت این تصمیم، برای سیاستگذار نیز معرفی یک ابزار جدید سیاستگذاری ارزی، در جهت کاهش تقاضا برای خرید اسکناس با هدف سفته‌بازی است.

اوراق ارزی چیست؟

اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند.

نهاد ناشر تضمین می‌دهد که در تاریخ سررسید اوراق، میزان تغییرات ارزش دلار را به قیمت روز محاسبه کرده و ما‌به‌التفاوت زمان انتشار و سررسید را به خریدار پرداخت کند. بنابراین سرمایه‌گذار بدون خرید اسکناس خارجی، از تغییرات قیمت ارز منتفع خواهد شد.

این اوراق به دلیل ویژگی‌‌‌هایی که دارد فرصتی برای ایجاد تنوع در دارایی‌‌‌ها و کسب سود است. از طرفی در شرایط تورمی و بی‌ثباتی اقتصاد کلان، می‌تواند تضمین‌کننده ارزش دارایی افراد در برابر کاهش ازش پول باشد.

می‌توان گفت اوراق قرضه‌‌‌ای که بر مبنای ارز خارجی منتشر می‌شود، به انتشاردهنده این امکان را می‌دهد که ریسک خود را در مقابل نوسانات ارزی به صفر برساند. علاوه بر این، انتشار اوراق ارزی منجر به متنوع‌سازی منابع تامین مالی و مدیریت بهتر بدهی می‌شود.

در این شرایط سیاستگذار نیز یک ابزار مناسب برای مدیریت بازار ارز دارد. در صورتی که فشار برای خرید ارز کاهش یابد و اوراق ارزی جایگزین آن شود، رفتار سفته‌بازی با اسکناس کاهش می‌یابد و از سوی دیگر، دست سیاستگذار ارزی برای مدیریت بازار ارز بالا می‌رود.

به نظر می‌رسد در شرایط کنونی مهم‌ترین مانع، شرایط تضمین پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید با قیمت مشخص دلار بازار (نه با قیمت دستوری) توسط نهاد ناظر است. مهم‌ترین نگرانی درخصوص این اوراق، برخورد سلیقه‌ای و دستوری، در زمان انتشار اوراق و محاسبه سود آن است.

منفعت انتشار اوراق ارزی در ایران

بانک مرکزی به پشتوانه طلا و ذخایر ارزی که در حال حاضر دارد، می‌تواند اوراق ارزی منتشر کند. اوراق ارزی به شکل ساده به معنای آن است که نهاد یا شرکتی اقدام به انتشار یک سند می‌کند که طبق آن می‌تواند منابع ریالی را جمع‌آوری کرده و متناسب با نرخ تغییرات ارز و نرخ سود تعیین‌شده اصل و سود این اوراق را به صورت ریالی در زمان سررسید بپردازد.

بنابراین در اوراق ارزی منابع ارزی یا عبارت دیگر اسکناس خارجی جابه‌‌‌جا نشده و تغییرات ارزی تنها مبنای محاسبات بازپرداخت این اوراق در سررسید قرار می‌گیرد. اوراق می‌تواند دارای کوپن یا بدون کوپن باشد، تا ناشر متناسب با نیاز خود و فضای بازار نحوه اوراق ارزی را مشخص کند.

در گام اول بانک مرکزی اقدام به انتشار این اوراق ارزی کرده و پس از آن سایر نهادها و شرکت‌ها نیز می‌توانند متناسب با پشتوانه ارزی خود اقدام به انتشار این اوراق کنند. منفعت اصلی انتشار این نوع اوراق برای نهاد منتشر‌کننده این است که می‌تواند از این طریق تامین مالی کند.

شرکت با انتشار اوراق ارزی منابع موردنیاز خود را از بازار جمع‌آوری کرده و پس از وصول منابع ارزی خود، می‌تواند نسبت به پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید اقدام کند. یکی دیگر از منافع انتشار این اوراق این است که فشار برای تامین ارز در بازار نیز کاهش می‌یابد و شرکت‌ها برای نیاز ضروری و نه انگیزه حفظ سرمایه، به بازار مراجعه می‌کنند.

اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی اوراق ارزی و بازار سرمایه از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند

انتشار اوراق ارزی برای خریدار نیز دربردارنده منافعی است. اولین منفعت آن وجود یک منبع مطمئن برای سرمایه‌گذاری است. از طرفی اگر تحلیل فرد مبنی بر آن باشد که دارایی ارزی دارای سود بیشتری از دارایی ریالی است، می‌تواند در این بستر سرمایه‌گذاری کند.

همچنین اگر امکان فروش این اوراق در بازار ثانویه ایجاد شده باشد، فرد می‌تواند آن را در این بازار به فروش رسانده و تامین نقدشوندگی، از این طریق صورت گیرد و پویایی بازار حفظ شود. یکی از منافع سیاستگذار در انتشار این اوراق این است که یک ابزار جدید برای مدیریت بازار ارز ایجاد می‌کند، دولت می‌تواند حتی بخشی از سیاستگذاری ارزی خود را با استفاده از عرضه این اوراق تنظیم کند.

در صورت شیفت تقاضای سرمایه‌گذاری از اسکناس به اوراق، سیاستگذار منابع ارزی لازم برای مدیریت بازار ارز را در اختیار خواهد داشت. نکته قابل‌توجه این است که بانک مرکزی باید نحوه تامین مالی این اوراق را نیز مشخص کند، زیرا استفاده از منابع پایه پولی برای پوشش سود این اوراق می‌تواند اثر تورمی داشته باشد.

هفت پرسش از بانک مرکزی

با وجود تمام مزایای انتشار اوراق قرضه ارزی برای منتشرکنندگان و خریداران، درخصوص انتشار این اوراق چند پرسش مهم وجود دارد و بهتر است بانک مرکزی به عنوان نهاد ناشر اوراق ارزی به آن‌ها پاسخ دهد.

پرسش اول این است که در صورت آن‌که این اوراق با استقبال روبه‌رو شود و موقعیت خود را در بازار ایجاد کند، آیا این امکان وجود دارد که این اوراق سیگنال فزاینده به خود بازار ارز ارسال کند و به نوعی جهت‌دهنده قیمت بازار ارز شود؟ در این صورت بانک مرکزی با چه ابزاری این موضوع را کنترل خواهد کرد؟

پرسش دوم این است که کدام نرخ ارز رایج در فضای اقتصاد کشور مبنای محاسبه این اوراق قرار خواهد گرفت و آیا این نرخ ارز، جذابیت سرمایه‌گذاری دارد؟

سوال سوم نیز این است که سررسید این اوراق چگونه خواهد بود؟ با توجه به اینکه اقتصاددانان تاکید می‌کنند که این اوراق ارزی برای جذابیت بیشتر بهتر است سررسید کوتاه‌مدت داشته باشد.

همچنین به عنوان پرسش چهارم باید پرسید که آیا این اوراق با کوپن منتشر می‌شود و اگر دارای نرخ سود است مقدار آن به چه میزان تعیین می‌شود؟

سوال پنجم این است که آیا برای این اوراق ارزی، بازار ثانویه نیز در نظر گرفته شده است؟

با توجه به تاثیر انتشار این اوراق بر بازارهای دیگر، پرسش ششم نیز این است که مقیاس انتشار این اوراق به چه میزان خواهد بود؟

به عنوان پرسش آخر، بانک مرکزی برای افزایش جذابیت و ایجاد اعتماد و تضمین مناسب به سرمایه‌گذاران چه گام‌هایی برمی‌دارد تا افراد به جای خرید اسکناس، از اوراق ارزی بهره ببرند؟

جمع‌آوری ارزهای خانگی با «اوراق ارزی»

انتشار اوراق ارزی تجربه‌ای تازه در اقتصاد ایران است که بنا بر اعلام بانک مرکزی، به‌زودی از طریق این نهاد پولی و مالی عملیاتی خواهد شد. البته جزئیات این سازکار هنوز اعلام نشده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از محدود شدن خرید دلار و سخت شدن سرمایه‌گذاری در این بازار، انتشار و خرید این اوراق یک راهکار قانونی برای سرمایه‌گذاری ارزی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، باتوجه به کاهش ارزش پول ملی خرید اسکناس دلار یا یورو به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی حفظ سرمایه در بین شهروندان مطرح شده و حال دولت امیدوار است با بهره‌گیری از این ابزار سرمایه‌گذاری یک راهکار قانونی برای حفظ ارزش سرمایه در مقابل نوسانات نرخ ارز ارائه کند. از سوی دیگر این سازکار راهی برای ‌جمع‌آوری دلارهای خانگی خواهد بود.

به‌علاوه اینکه سرمایه‌گذاران نیز با بهره از این سازکار از ارزش سرمایه خود در مقابل نوسانات نرخ ارز محافظت کرده و علاوه بر سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها نیز می‌توانند از مواهب این ابزار بهره ببرند. گرچه قرار است در گام اول بانک مرکزی، اوراق ارزی را به پشتوانه منابع ارزی خود منتشر کند، اما در گام‌های دیگر شرکت‌ها نیز می‌توانند با انتشار این اوراق، منابع موردنیاز خود را از بازار تامین کنند. در این شرایط سیاست‌گذار ارزی نیز یک ابزار جدید برای مدیریت بازار خواهد داشت و با کاهش فشار خرید اسکناس، قدرت بازارساز افزایش می‌یابد.

اوراق ارزی چیست؟

اوراق ارزی به‌شکل ساده، نوعی اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به‌عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند. نهاد ناشر تضمین می‌دهد که در تاریخ سررسید اوراق، میزان تغییرات ارزش دلار را به نرخ روز محاسبه و ما‌به‌التفاوت زمان انتشار و سررسید را به خریدار پرداخت کند؛ بنابراین سرمایه‌گذار بدون خرید اسکناس خارجی، از تغییرات نرخ ارز منتفع خواهد شد. این اوراق به‌دلیل ویژگی‌‌‌هایی که دارد فرصتی برای ایجاد تنوع در دارایی‌‌‌ها و کسب سود است و از طرفی در شرایط تورمی و بی‌ثباتی اقتصاد کلان، می‌تواند تضمین‌کننده ارزش دارایی افراد در برابر کاهش ارزش پول باشد. می‌توان گفت اوراق قرضه‌‌‌ای که برمبنای ارز خارجی منتشر می‌شود، به انتشاردهنده این امکان را می‌دهد که ریسک مالی را در مقابل نوسانات ارزی به صفر برساند. علاوه بر این، انتشار اوراق ارزی منجر به متنوع‌سازی منابع تامین مالی و مدیریت بهتر بدهی می‌شود. در این شرایط سیاست‌گذار نیز یک ابزار مناسب برای مدیریت بازار ارز دارد.

در صورتی که فشار برای خرید ارز کاهش یابد و اوراق ارزی جایگزین آن شود، رفتار سفته‌بازی با اسکناس کاهش می‌یابد و از سوی دیگر، دست سیاست‌گذار ارزی برای مدیریت بازار ارز بازتر می‌شود. به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی مهم‌ترین مانع، تضمین پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید با نرخ مشخص دلار بازار (نه با نرخ دستوری) توسط نهاد ناظر است؛ به‌عبارتی مهم‌ترین نگرانی در زمینه این اوراق، برخورد سلیقه‌ای و دستوری، در زمان انتشار اوراق و محاسبه سود آن است.

تکانه‌های ارزی عامل جذب سرمایه خارجی

رسول خوانساری، کارشناس مسائل مالی درباره اهمیت انتشار اوراق اوراق ارزی به صمت گفت: لزوم وجود اطمینان در فضای سرمایه‌گذاری و جلوگیری از تکانه‌های شدید ارزی بر کسی پوشیده نیست و این مسئله یکی از عوامل مهم در جذب سرمایه‌های خارجی به‌شمار می‌آید؛ از این رو استفاده از راهکارهایی همچون انتشار اوراق ارزی به‌منظور فراهم کردن امکان برنامه‌ریزی برای فعالان اقتصادی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر نوسان‌های احتمالی نرخ ارز، باید در دستور کار جدی دولت و بانک مرکزی قرار گیرد.

وی با تاکید بر اینکه جذب سرمایه ارزی سال‌هاست که در دنیا امتحان خود را پس داده، بیان کرد: یکی از مواردی که در زمینه افزایش نرخ ارز مطرح می‌شود، مداخله احتمالی دولت در نرخ ارز به‌منظور جبران کسری بودجه است. انتشار اوراق ارزی موجب می‌شود ضمن برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای شناسایی بدهی‌های دولتی و تسویه به‌موقع آنها، انگیزه دولت برای پوشش کسری بودجه از طریق مداخله در نرخ ارز کاهش یابد و زمینه مناسب‌تری برای تقویت ثبات مالی فراهم شود.

افزایش اعتبار بین‌المللی با نشر اوراق ارزی

این کارشناس مسائل مالی افزود: شرکت‌ها و نهادهای مختلف به‌ویژه آنهایی که منابع و مصارف ارزی قابل‌توجهی دارند، می‌توانند به‌عنوان ناشر در بازار اوراق ارزی فعالیت کنند و ضمن رفع نیازهای ارزی، وجهه و اعتبار بین‌المللی خود را نیز افزایش دهند.

وی یادآور شد: در بیشتر کشورهای فعال در بازار صکوک بین‌المللی، بانک‌ها نقش برجسته‌ای دارند و به‌ویژه با هدف تقویت کفایت سرمایه خود از اوراق ارزی استفاده می‌کنند. در همین راستا بانک‌های ایرانی نیز می‌توانند در کنار دولت به‌عنوان پیشران این بازار عمل کرده و ضمن بهره‌مندی از مزایای این بازار، به تقویت ثبات مالی کمک کنند.

خوانساری ورود ایران به بازار اوراق اوراق ارزی را ضروری دانست و اظهار کرد: توسعه بازار اوراق ارزی با سررسیدهای گوناگون، می‌تواند نیازهای ارزی افراد و شرکت‌ها را در افق‌های زمانی مختلف پوشش دهد؛ از این رو مناسب است ساختارهای گوناگون کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت با بهره‌گیری از ظرفیت عقود اسلامی برای اوراق ارزی طراحی و به کار گرفته شود. در این زمینه ساختارهای نوآورانه‌ای در برخی کشورها طراحی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه تاکنون مواردی همچون تحریم‌های بین‌المللی و کمبود زیرساخت‌ مانع انتشار اوراق اوراق ارزی شده، ادامه داد: نظام رتبه‌بندی اعتباری، از جمله موانع انتشار اوراق ارزی به‌ویژه در سطح بین‌المللی به‌شمار می‌آید و می‌تواند انتشار این اوراق را با مشکل مواجه سازد.

در عین حال با فراهم کردن زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی برای رفع موانع پیش رو، می‌توان زمینه توسعه گسترده و عمق بازار اوراق ارزی در کشور را فراهم ساخت.

اوراق ارزی راه نفوذ به بازارهای جهانی

وی در پاسخ به این پرسش که چرا ایران باید دست به انتشار اوراق اوراق ارزی بزند، توضیح داد: بعضی از شرکت‌ها، بانک‌ها، دولت‌ها و سایر نهادهای ذی‌صلاح، ‌ممکن است تصمیم بگیرند که اوراق قرضه را به پول خارجی که بسیار باثبات‌تر و باپشتوانه‌تر از پول داخلی‌شان است منتشر کنند. بر این اساس انتشار اوراق قرضه نام‌گذاری شده با ارز خارجی، می‌تواند انتشاردهنده آن را قادر به دسترسی به سرمایه موجود در بازارهای خارجی کند.

وی با تاکید بر اینکه منافع ناشی از فروش چنین اوراقی می‌تواند ازسوی شرکت‌ها برای رسوخ در بازارهای خارجی استفاده شود، گفت: اوراق ارزی در هر زمان این امکان را دارند که به پول محلی تبدیل و صرف فعالیت‌های داخلی شوند؛ علاوه‌بر آن این نوع اوراق می‌تواند توسط ناشران خارجی اوراق، برای «هج‌کردن» ریسک ناشی از نوسان نرخ ارز مورد استفاده قرار بگیرند.

تغییرات ارزی، تنها مبنای محاسبات بازپرداخت

حمیدرضا جیهانی، کارشناس بازار سرمایه درباره علت انتشار اوراق اوراق ارزی ازسوی بانک مرکزی به صمت گفت: بانک مرکزی به پشتوانه طلا و ذخایر ارزی که در حال ‌حاضر دارد، می‌تواند اوراق ارزی منتشر کند. اوراق ارزی به‌شکل ساده به‌معنای آن است که نهاد یا شرکتی اقدام به انتشار یک سند می‌کند که طبق آن می‌تواند منابع ریالی را جمع‌آوری کند و متناسب با میزان تغییرات ارز و نرخ سود تعیین‌شده اصل و سود این اوراق را به‌صورت ریالی در زمان سررسید بپردازد.

وی افزود: در اوراق ارزی منابع ارزی یا به‌عبارت دیگر اسکناس خارجی جابه‌‌‌جا نشده و تغییرات ارزی مبنای محاسبات بازپرداخت این اوراق در سررسید قرار می‌گیرد؛ بنابراین اوراق می‌تواند دارای کوپن یا بدون کوپن باشد تا ناشر متناسب با نیاز خود و فضای بازار نحوه عرضه اوراق ارزی را مشخص کند.

کاهش تقاضا در بازار ارز

وی با تاکید بر اینکه در گام نخست بانک مرکزی اقدام به انتشار این اوراق ارزی کرده، گفت: این امر مجوزی خواهد بود تا پس از آن سایر نهادها و شرکت‌ها نیز بتوانند متناسب با پشتوانه ارزی خود اقدام به انتشار این اوراق کنند، زیرا منفعت اصلی انتشار این نوع اوراق برای نهاد ناشر این است که می‌تواند از این طریق تامین مالی کند.

این کارشناس بازار سرمایه درباره منافع انتشار اوراق اوراق ارزی ازسوی بانک مرکزی توضیح داد: بانک مرکزی با انتشار اوراق ارزی منابع موردنیاز خود را از بازار جمع‌آوری می‌کند و پس از وصول منابع ارزی خود، می‌تواند نسبت به پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید اقدام کند.

یکی دیگر از منافع انتشار این اوراق این است که فشار تقاضا در بازار نیز کاهش می‌یابد و شرکت‌ها برای نیاز ضروری، نه حفظ سرمایه، به بازار مراجعه می‌کنند.

وی افزود: یکی از منافع سیاست‌گذار در انتشار این اوراق این است که یک ابزار جدید برای مدیریت بازار ارز ایجاد می‌شود و دولت می‌تواند حتی بخشی از سیاست‌گذاری ارزی خود را با عرضه این اوراق تنظیم کند. در صورت شیفت تقاضای سرمایه‌گذاری از اسکناس به اوراق ارزی، سیاست‌گذار منابع ارزی لازم برای مدیریت بازار ارز را در اختیار خواهد داشت.

وی با بیان اینکه هنوز چگونگی تامین این اوراق و جزئیات آن ازسوی بانک مرکزی مشخص نشده، گفت: نکته قابل‌توجه این است که بانک مرکزی نحوه تامین مالی این اوراق را نیز مشخص کند، زیرا استفاده از منابع پایه پولی برای پوشش سود این اوراق می‌تواند اثر تورمی داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه انتشار اوراق ارزی برای خریدار نیز منافعی خواهد داشت، ادامه داد: نخستین منفعت این اقدام برای خریداران وجود یک منبع مطمئن برای سرمایه‌گذاری است. از طرفی اگر تحلیل فرد مبنی بر آن باشد که دارایی ارزی دارای سود بیشتری از دارایی ریالی است، می‌تواند در این بستر سرمایه‌گذاری کند. همچنین اگر امکان فروش این اوراق قرضه در بازار ثانویه ایجاد شده باشد، فرد می‌تواند آن را در این بازار به فروش برساند و نقدشوندگی، از این طریق محقق می‌شود.

این کارشناس مسائل مالی بااشاره به اینکه بازار اوراق ارزی و بازار سرمایه اوراق قرضه به‌دلیل اندازه، قدرت نقدشوندگی و فقدان ریسک اعتباری و نیز حساسیت به نرخ بهره اغلب به بازار اوراق قرضه دولتی ارجاع می‌شود، اظهار کرد: به‌دلیل رابطه معکوس میان نرخ بهره و ارزش اوراق قرضه، بازار اوراق قرضه نوسانات نرخ بهره را به‌شدت موردتوجه قرار می‌دهد. باید دانست بازار اوراق قرضه در بسیاری از کشورها بسیار غیرمتمرکزتر از بازار بورس، کالا یا بازارهای آتی در آن کشورها است.

سخن پایانی

انتشار اوراق ارزی چه در بازار داخلی و چه در بازار بین‌المللی، در کنار سایر راهکارها می‌تواند به مدیریت بهتر عرضه و تقاضای ارز کمک کند. به‌عقیده کارشناسان زمانی که دولت با کمبود منابع ارزی روبه‌رو می‌شود با انتشار این اوراق، ضمن اینکه می‌تواند ذخایر ارزی خود را افزایش دهد، از فشار تقاضا برای اسکناس ارز و بروز تکانه‌های غیرعادی در این بازار می‌کاهد. همچنین در صورت لزوم می‌تواند با بازخرید بخشی از اوراق ارزی که پیش‌تر منتشر شده، وجوه ارزی مازاد را به بازار تزریق کند. در واقع توسعه بازار اوراق ارزی می‌تواند از راه‌هایی همچون برآورده کردن نیازهای ارزی، برنامه‌ریزی بهتر منابع و مصارف ارزی و جذب نقدینگی سرگردان در بازارهای گوناگون موجب کاهش التهابات ارزی شود و در نتیجه زمینه ایجاد و تقویت ثبات مالی را فراهم سازد.

اوراق ارزی و بازار سرمایه

ارز ۴۲۰۰ فقط رانت و فساد ایجاد کرد

نقدینه - عضو اتاق بازرگانی تهران گفت: انتشار اوراق ارزی ابزار جدیدی برای بانک مرکزی است تا بتواند شرایط بازار ارز را کنترل کند. مسلما ابزارهای جدید باعث می‌شود که دست بانک مرکزی باز باشد تا بتواند به صورت مستقل از آن استفاده بکند و باعث ایجاد تعادل در بازار ارز شود.

به گزارش پایگاه خبری نقدینه ، مهراد عباد عضو اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با خبرنگار ایبِنا با اشاره به اینکه بخش خصوصی هم موافق این است که ارزش سرمایه ملی نباید کم شود، اظهار داشت: حرف رئیس صندوق توسعه ملی کاملا منطقی است. بحثی که پیش آمده این است که بخشی از فعالان اقتصادی در زمان‌هایی وام‌هایی را از صندوق توسعه ملی دریافت کرده‌اند که با توجه به شرایط نتوانسته‌اند این وام ها را پس بدهند. حال بحث این است که این بدهی را با نرخ قدیم یا با نرخ جدید بازپرداخت کنند که جناب غضنفری رئیس صندوق توسعه ملی بر نرخ جدید تاکید دارند که با نظر اکثر کارشناسان این حرف کاملا منطقی است.

وی با طرح این سوال که چرا فعالان اقتصادی می‌خواهند که با نرخ قدیم بازپرداخت داشته باشند؟ افزود: خوب است که صندوق توسعه ملی صحبت برخی از این افراد را بشنود. بخشی از این افراد فعالین اقتصادی در حوزه نیروگاه بودند که با دولت قراردادهایی را منعقد و نیروگاه‌هایی را راه‌اندازی کردند و بعد قرار بوده که دولت برقی که تولید می‌شود را از آن‌ها بخرد و دولت هم به نوعی این برق را از آن‌ها دریافت کرده ولی پرداختی به آن‌ها نداشته است. یعنی در عمل بازگشت سرمایه در مقابل سرمایه‌گذاری که داشتند، صورت نگرفته است. از آن طرف نیز نتوانستند بازپرداخت کنند.

عباد افزود: این در حالی است که تعداد فعالینی که این وام‌ها را دریافت کرده‌اند زیاد نیست و حدود چهل نفر هستند و خوب است که با صندوق توسعه ملی به یک توافقی برسند. در هر صورت این سرمایه ملی است که بیرون از صندوق مانده است و ارزش آن روز به روز در حال کم شدن است و ما باید تلاش کنیم تا ارزش این صندوق توسعه ملی کم نشود و علاوه بر آن تلاش کنیم که به این ثروت بیفزاییم.

اثربخشی یارانه نقدی به مرور زمان کم می‌شود

عضو اتاق بازرگانی تهران در ادامه در خصوص ارز ۴۲۰۰ تومانی اظهار داشت: در دولت‌های گذشته برای حمایت از مردم، تولید و صادرات، نرخ ارز را به صورت دستوری پایین نگه می‌داشتند. به بیان دیگر، یکی از سیاست‌های ارزی ما در سالیان گذشته و در دولت‌های قبل این بوده است که نرخ ارز پایین نگه داشته شود برای اینکه بتوانند از تولیدکننده و صادرات حمایت کنند. اما از طرفی وقتی که نرخ ۴۲۰۰ با نرخ آزاد، اختلاف زیادی پیدا کرد، به جایی رسیدیم که دولت دیگر نمی‌تواند این یارانه ارزی را پرداخت کند و در نهایت دولت هم بالاخره بعد از این همه سال متوجه شد که یک روزی باید یک تصمیم خیلی سختی بگیرد و این بحث عرضه ارز با نرخ دستوری را متوقف کنند و به بازار آزاد بسپارند.

وی یادآور شد: در سالیان گذشته که این بحث مطرح بوده، همیشه اتاق بازرگانی و فعالان اقتصادی به عینه می‌دیدند که ارز ۴۲۰۰ تومانی فقط باعث ایجاد فساد و رانت شده و کار آن ها را همیشه سخت تر کرده است. مثلا در حوزه دارو که قرار بوده ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکننده دارو تعلق بگیرد، تازه بعد از دو سال این ارز به کسی می‌دادند که در حال واردات این دارو بود. کلا هرجایی که بحث قیمت‌گذاری دستوری باشد و یک قیمتی به صورت صوری پایین نگه داشته شود، آن جا می‌تواند ایجاد فساد و رانت داشته باشد. به نظرم باید کلا سیاست قیمت‌گذاری دستوری را در هیچ کالایی نداشته باشیم. در برخی از صنایع این قیمت‌گذاری دستوری باعث شده به آن صنعت آسیب برساند.

این فعال بخش خصوصی تصریح کرد: در بحث ۴۲۰۰ هم به همین صورت بوده که خداروشکر در دولت جدید متوجه شدند که باید این کار را انجام دهند که البته این کار باید از ابتدای سال انجام می گرفت. زیرا در دو ماهه ابتدایی سال، بازرگانان نمی دانستند که قیمت کالاهایشان چقدر است زیرا کالاها به صورت علی الحساب از گمرکات ترخیص می شد و همین دو ماه را حالا قرار است که بازرگانان بعدا علی الحساب تعرفه واردات کالا را برگردانند.

وی افزود: نظر بخش خصوصی این است که علاوه بر اینکه این سیاست بایستی انجام می‌شد، باید در کنار آن سیاست‌های حمایتی دیگری هم انجام شود. این در حالی است که یارانه‌ای که به صورت نقدی پرداخت می‌شود در سال های با تورم زیاد، کارآیی خود را از دست می‌دهد. در حقیقت یارانه ۴۵ هزار تومانی دیگر ارزشی نداشت. الان هم صحبت از یارانه ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومانی است که اگر تورم بالا داشته باشیم مسلما ارزش آن مثل ۴۵ هزار تومان قبلی، خواهد شد. ما حتما باید سیاست‌هایی را در پیش بگیریم که بحث تورمی نداشته باشد؛ شاید پرداخت یارانه یکی از آن سیاست‌هایی باشد که باعث ایجاد تورم بشود که خود این تزریق نقدینگی به بازار است و به نوعی نقدینگی را در بازار بالا می‌برد و باعث ایجاد تورم می‌شود.

سرمایه‌گذاری رسمی مردم در بازار ارز با انتشار اوراق ارزی

مهراد عباد با اشاره به اوراق ارزی اظهار داشت: این یک ابزار جدیدی است برای بانک مرکزی تا بتواند شرایط بازار ارز را کنترل کند. مسلما ابزارهای جدید باعث می‌شود که دست بانک مرکزی باز باشد تا بتواند به صورت مستقل از آن استفاده بکند و باعث ایجاد تعادل در بازار ارز شود.

وی ادامه داد: ولی همیشه شاهد بودیم که اوراق ممکن است به بحث چاپ پول تبدیل شوند؛ که وقتی صحبت از تورم می‌شود یکی از انواع چاپ پول، همین اوراق‌هایی می‌شود که بدون پشتوانه باشد. از طرف دیگر بانک مرکزی اعلام کرده است که بخش خصوصی هم در آینده و در مراحل بعدی بتوانند اوراق ارزی خودشان را چاپ بکنند که آن هم اتفاق خوبی در آینده خواهد بود. ولی باید فراموش نکنیم که همین الان هم دولت اوراق‌هایی را بابت مطالبات پیمانکارانش عرضه می‌کند که همین اوراق ها باعث ایجاد تورم می‌شود. هرچند راهکار خوبی است که از طریق اوراق، حساب پیمانکارانش را پرداخت بکند ولی در بحث ارزی هم اگر اوراق بدون پشتوانه داشته باشیم، مسلما باعث ایجاد تورم بیشتر خواهد شد که باید در این حوزه احتیاط لازم را داشته باشد.

عباد ادامه داد: ابزار جدید می‌تواند کمک کند تا بازار ارز به تعادل برسد. در گذشته شاهد بودیم که یک نوع سرمایه‌گذاری، خرید ارز توسط مردم و نگه‌داری در خانه‌ها بود. الان با این اوراق مردم می‌توانند به صورت قانونی سرمایه‌گذاری کنند و مسلما برای بازار سرمایه هم ابزار بسیار خوبی خواهد بود.

افزایش اعتبار چک با مسدودسازی وجوه حساب چک برگشتی

عباد در ادامه در خصوص قانون جدید چک گفت: بعد از اجرای قانون جدید چک شاهد بودیم که چک اعتبار بیشتری پیدا کرد. در گذشته چک‌های بلامحل و بلندمدت صادر می‌شد ولی در یک سال اخیر که مخصوصا چک‌های صیادی به بازار آمده است، اعتبار چک ها افزایش پیدا کرد و چک ها با اطمینان رد و بدل می شود. از یک طرف به صورت عرف خیلی از خرید و فروش ها به صورت بلندمدت انجام می شد ولی همین قوانین جدید چک باعث شد تا حدودی پرداخت‌ها کوتاه مدت شود. بحث بسته شدن حساب افرادی که چک برگشتی دارند باعث افزایش اعتبار چک ها خواهد شد یعنی هرکسی بدون هیچ پشتوانه ای دیگر چک نخواهد نوشت. چون می داند که همه حساب هایش بسته خواهد شد. شخصا معتقد هستم که این اتفاق خوبی است. باید آن کسی که صادر می کند، دقت لازم را داشته باشد تا چک پاس شود.

وی افزود: هرچند همین موضوع هم باعث می شود که جرایم بالا برود و کلی پرونده ایجاد شود و دردسرهایی را هم ایجاد خواهد کرد. شاید خوب باشد که در این قوانین سختگیرانه، مواردی هم استثنا باشد، شاید شرایط را یک مقدار بهتر می کرد ولی در کل موافق این اتفاق هستم زیرا در سالیان قبل شاهد بودیم که چک اعتبارش را به نوعی از دست می داد.

بازار کشورهای همسایه؛ فرصت تجاری مناسب با هزینه پایین

عضو اتاق بازرگانی تهران در پایان در خصوص صادرات کشورمان اظهار داشت: در بحث فرصت های صادراتی ایران با کشورهای جهان، به نظر من به دلیل ارتباطات خوبی که با همسایگان داریم، کشورهای همسایه میتوانند اولویت ما باشد. ما نباید همه کالاها را تولید کنیم و همه کالاها را صادر کنیم. دولت باید روی حوزه هایی که مزیت و توانایی داریم و می توانیم در دنیا حرف اول را بزنیم، سرمایه گذاری کند. از آن طرف هم بخش خصوصی روی حوزه هایی سرمایه گذاری کند که ارزش افزوده بیشتری داشته باشد. البته بازار هدف بسیار مهم است. زیرا هر کشوری ممکن است کالای متفاوتی را نیاز داشته باشد و خوب است که در بحث صادرات به کشورهای همسایه، اتاق های مشترک بازرگانی ما بیشتر به کمک بخش خصوصی بیایند و فعالیت خودشان را بیشتر کنند تا بازرگانان ما در کشورهای اطراف بتوانند بازار خوبی را پیدا کنند.

وی با اشاره به کالاهایی که می توانیم حرف اول را در دنیا بزنیم افزود: صادرات کالای کشاورزی، خشکبار، فرش، پسته، زعفران و . مهم است که باید به آن توجه داشت.

عباد ادامه داد: متاسفانه در بخش صادرات دو نقطه ضعف داریم یک مورد بحث بسته بندی غیراستاندارد است و دوم، موضوع کیفیت است که با توجه به اینکه حمایت های چشم بسته از تولید داخل شده، متاسفانه در این سالیان دیده ایم که کیفیت محصولات در مقایسه با کالاهای خارجی خیلی پایین تر است و همین مساله باعث می شود که نتوانند در بازارهای خوب بین المللی وارد شوند. بنابراین اگر بتوانیم در این دو حوزه یعنی کیفیت و بسته بندی، بهتر کار کنیم، به نظر می رسد که بتوانیم صادراتمان را توسعه بدهیم.

اوراق ارزی و بازار سرمایه

کارشناس بازار پول و سرمایه تشریح کرد:

تنظیم نرخ سود: نکته طلایی و موثر در حفظ جذابیت «بازار سهام» دربرابر «اوراق ارزی»

صندوق‌های مبتنی بر ارز فرصت پیش‌رو بازار سرمایه

عصر بازار- عمیق شدن بازار بدهی یا بازار اوراق یا حتی سپرده‌های بانکی به خودی خود عامل منفی نیست، زیرا آنها بسترهایی برای سرمایه‌گذاری و تامین مالی به شمار می‌روند. اما نکته حائز اهمیت این است که بخش ارزی در بازار سرمایه باید تقویت شود تا ریسک چالش‌های احتمالی که می‌تواند اوراق ارزی برای بازار سرمایه داشته باشد، به حداقل برسد. همچنین، بانک مرکزی علمیات بازار باز را به نحوی در اوراق ارزی اجرا کند تا نرخ سود این اوراق به صورت معقول و منطقی در نسبت بازار سرمایه نرخ‌گذاری شود و کاهش جذابیت نرخ‌ها در بازار سهام را در پی نداشته باشد.

به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از سنا، بانک مرکزی در راستای اجرای سیاست‌های پولی خود می‌تواند به صورت مستقیم از قدرت تنظیم‌کنندگی خود استفاده کند یا به طور غیرمستقیم از اثرگذاری بر شرایط بازار پول به عنوان انتشار دهنده پول، بهره ببرد. بر همین اساس، دو نوع ابزار سیاست پولی قابل تفکیک است: اول، ابزارهای مستقیم سیاست پولی (عدم اتکا بر شرایط بازار)، همانند کنترل نرخ‌های سود بانکی و سقف اعتباری و دوم، ابزارهای غیرمستقیم سیاست پولی (مبتنی بر شرایط بازار)، همانند نسبت سپرده قانونی، اوراق مشارکت بانک مرکزی، سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی.

انتشار و عرضه اوراق از سوی بانک مرکزی از جمله ابزارهای سیاست انقباضی و اجرای عملیات بازار باز است؛ به‌گونه‌ای که با عرضه این اوراق از حجم نقدینگی در سطح جامعه کاسته‌ شده و وجوه این اوراق نزد بانک مرکزی تجمیع می‌شود. در بخش پایه پولی نیز انتشار این اوراق، افزایش بدهی‌های بانک مرکزی و کاهش پایه پولی را در بر دارد. بنابراین، در مجموع انتشار اوراق موجبات کاهش رشد نقدینگی را فراهم می‌سازد و درحقیقت، سیاستگذار پولی را قادر می‌کند تا در مواقع لزوم از طریق کنترل نقدینگی، نرخ تورم را مهار سازد.

در بازارهای مالی، اوراق بدهی نوعی وثیقه بدهی است که ناشر ذی‌صلاح آن، متعهد به پرداخت اصل و بهره یا کوپن اوراق قرضه به دارنده آن است. ناشر متعهد می‌شود در فواصل معین زمانی، بهره اوراق و در سررسید، اصل پول اوراق قرضه را پرداخت کند. اوراق قرضه برای قرض‌گیرنده (ناشر) این امکان را فراهم می‌آورد تا از منابع خارجی با سررسید طولانی تامین‌مالی شوند و در زمانی که ناشر دولت باشد می‌تواند مخارج جاری خود را از این طریق تامین کند.

چندی پیش، رئیس کل بانک مرکزی در مراسم افتتاحیه بیست و نهمین همایش سیاست‌های پولی و بانکی، خبر از انتشار اوراق ارزی جدید در روزهای آینده خبر داد و گفت: «اوراق ارزی به عنوان نوآوری جدید منتشر خواهد شد. بازپرداخت اصل و سود اوراق ارزی به شکل ارز خواهد بود و به این ترتیب اشخاص حقیقی و حقوقی و گروه‌های مختلفی که دارای ارزهای راکد هستند، می‌توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. سود و اصل این اوراق به صورت ارزی خواهد بود و ناشرانی که دارای درآمد ارزی هستند می‌تولنند اوراق ارزی و بازار سرمایه نسبت به انتشار اوراق اقدام کنند.»

حال، انتشار دوباره اوراق ارزی این بار با تعهد بازگشت اصل و سود به صوت ارز، موافقت و مخالف‌های بسیاری را از سوی فعالان و کارشناسان بازار سرمایه دربرداشته است. این در حالی است که به باور بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، سهامداران با توجه به احتمال ریسک‌‎های مختلف در بازار سرمایه، به خرید اوراق بدهی روی می آورند، غافل از اینکه این اوراق در حقیقت یک سود ثابت و خطی می‌دهند. در حالی‌که بازار سرمایه در روند بلندمدتی که تا به حال داشته همیشه بیشترین سوددهی را نسبت به سایر بازارهای موازی، نصیب سهامداران خود کرده است.

همچنین، بازار بدهی و بازار سهام هر دو ابزار مالی محسوب می‌شوند که رقیب یکدیگر محسوب نمی‌شوند؛ «تنظیم نرخ سود» نکته کلیدی در میان این دو بازار است و تنظیم‌گری نرخ سود در دست بانک مرکزی است. خواسته بازار سرمایه از بانک مرکزی این است که علمیات بازار باز را به نحوی در بازار اوراق بدهی اجرا کند تا نرخ سود اوراق سبب کاهش جذابیت نرخ‌ها در بازار سهام نشود.

به بیانی دیگر، اگر بانک مرکزی سیاست انبساطی را در پیش گیرد و تامین مالی را در بخش عمومی، بخش خصوصی و شهرداری‌ها تسهیل کند، طبیعتا به سمت کاهش نرخ بهره خواهیم رفت و در همین راستا نرخ سود اوراق و نرخ سود سپرده‌ها نیز کاهش یافته و در نهایت باعث کاهش نرخ سود انتظاری در همه بازارها می‌شود. با کاهش نرخ سود مورد انتظار، بازار برخی دارایی‌ها همچون مسکن و خودرو و ارز به ثبات رسیده و برخی بازارها مثل بازار سهام با رشد مواجه خواهند شد. البته این نگاه، نگاهی حذفی نیست؛ زیرا بازار بدهی و بازار سهام باید در کنار هم رشد کنند و با هم توسعه پیدا کنند.

در نهایت اینکه، این دو بازار رقیب یکدیگر نیستند و رقابت اندازی میان بازار پول و بازار سرمایه، می‌تواند اقتصاد را زمین بزند. این در حالی است که همراهی و همکاری این دو بازار اصلی در تأمین مالی صنایع مختلف، می‌تواند منجر به رشد اقتصادی کشور و بهره‌مندی این نظام در کشور ‌شود.

در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) در ارتباط با اوراق ارزی با نایب‌رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان فراز در ارتباط با ابعاد انتشار اوراق ارزی و تأثیر احتمالی آن بر بازار سرمایه به گفت‌وگو نشست.

انتشار اوراق ارزی؛ گامی در راستای کاهش سفته‌بازی ارزی

حمیدرضا جیهانی با اشاره به اقدام اخیر بانک مرکزی در ارتباط با انتشار اوراق ارزی به خبرنگار «سنا» گفت: این اقدام بانک مرکزی که همان بهره‌گیری از سرمایه‌های دپو و راکد ارزی کشور در قالب طرح‌های توسعه ارزی است، برای اقدام ملی کشور مفید و قابل تمجید است. نکته بسیار مهم این است که بخش ارزی در بازار سرمایه باید تقویت شود تا ریسک چالش‌های احتمالی که می‌تواند اوراق ارزی برای بازار سرمایه داشته باشد، به حداقل برسد.

این کارشناس بازار پول و سرمایه با اشاره به اینکه اوراق ارزی مدنظر بانک مرکزی، بخشی از بازار بدهی است، تصریح کرد: بازار بدهی از ظرفیتی موازی با ظرفیت بازار سهام برخوردار است و اوراق ارزی را باید در کنار دیگر اوراق بدهی همچون اوراق گام، اوراق مرابحه، اخزا و مانند آنها در بازار سرمایه در نظر گرفت.

او مدیریت اوراق ارزی را موضوع قابل تأمل برشمرد و اظهار کرد: اگر نرخ‌های بازگشتی این اوراق کوتاه مدت باشد و همچنین اگر نرخ بهره این اوراق، عدد جذابی باشد، اوراق ارزی می‌تواند به عنوان رقیبی برای بازار سرمایه به‌شمار رود، زیرا می‌تواند به نقدینگی بازار سرمایه آسیب برساند.

نایب‌رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان فراز در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان اوراق ارزی را به نحوی مدیریت کرد تا به عنوان یک رقیب برای بازار سهام قلمداد نشود، خاطرنشان کرد: اگر چه بازار بدهی و بازار اوراق اخزا و همانند آنها، از مخاطبین خاصی برخوردار هستند و به دلیل نرخ سوددهی که دارند، برای همه مناسب نیستند؛ اما، زمانی که بازار سرمایه به سمت رکود یا اصلاح‌های شدید می‌رود که از اعتماد و سرمایه اجتماعی کاسته می‌شود یا زمان‌هایی که در بخش واقعی اقتصاد دچار رکود می‌شویم، افراد به سمت سپرده‌گذاری‌ها تمایل بیشتری می‌یابند و معمولا مشتری بازار بدهی می‌شود.

جیهانی ادامه داد: از آنجا که بازار سرمایه از ظرفیت‎‌های مناسبی برای اوراق سلف ارزی یا صندوق‌های سپرده‌گذاری ارزی برخوردار است، ایجاد و تقویت بخش ارزی در بازار سرمایه، این بازار را به بستری مناسب برای جذب منابع سرگردان و همچنین ارزی مسکوت در خانه‌ها تبدیل می‌کند.

تقویت بازار بدهی؛ نیاز یا تهدید؟

این کارشناس بازار پول و سرمایه با تأکید بر اینکه هرچه عمق بازار بدهی بیشتر شود، تامین مالی اقتصاد کشور نیز سهولت بیشتری می‌یابد، اذعان کرد: عمیق شدن بازار بدهی یا بازار اوراق یا حتی سپرده‌های بانکی به خودی خود عامل منفی نیست، زیرا بسترهایی برای سرمایه‌گذاری و تامین مالی به شمار می‌روند. اما نکته حائز اهمیت این است که نرخ گذاری در بازار بدهی و نرخ سود سپرده‌های بانکی که بانک مرکزی برای آن برنامه‌هایی را تدوین کرده است، باید به صورت معقول و منطقی در نسبت بازار سرمایه نرخ‌گذاری شود و لازم است در موضوع نرخ‌گذاری نکات لازم لحاظ شود.

نایب‌رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان فراز با اشاره به فقدان ابزارهای مالی مبتنی بر ارز در کشور تأکید کرد: حرکت پیشگامانه بانک مرکزی برای انتشار اوراق بدهی ارزی می‌تواند سوق‌دهنده سازمان بورس و مجموعه نهادهای مالی بازار سرمایه به سمت تشکیل صندوق‌های مبتنی بر ارز باشد تا از ظرفیت‌های مالی در این حوزه در بازار سرمایه بهره‌مند شوند.

با توجه به اینکه تراز تجاری کشور مبتنی بر ارزهای خارجی است و اقتصاد ایران به حوزه‌های اقتصاد جهانی وصل است، انتشار اوراق ارزی توسط بانک مرکزی می‌تواند ابزار سیاست‌گذاری در حوزه ارز و مدیریت منابع ارزی کشور باشد. همچنین، با توجه به اینکه کشور در حال حاضر در تحریم است، این بستر در داخل کشور می‌تواند برخی از مشکلات کشور در تامین ارزی پروژه‌ها را حل‌وفصل کند.او افزود: در حال حاضر بازار سرمایه از صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارزی برخوردار نیست و همچنین تاکنون، صندوق توسعه ملی نیز ابزار مالی منتشر نکرده است؛ بنابراین، بهره‌گیری از ظرفیت اوراق ارزی می‎‌تواند از فعالیت‌های سفته‌بازارنه و غیرمولد اقتصادی در حوزه ارز بکاهد و نیز می‌تواند دارایی‌های ارزشمند ملی در حوزه ارزی را مولد کند و برای طرح‌های بزرگ ملی و مگا پروژه‌ها تامین مالی کند.

جیهانی با اشاره به نیاز به منابع ارزی بخش زیادی از شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه و شرکت‌های ناشر بورسی و همچنین درآمد ارزی آنها، تصریح کرد: موضوع اوراق ارزی در بازار سرمایه خیلی بهتر از حوزه بازار پول می‌تواند محل بررسی و بحث باشد و از طرف دیگر، بازار سرمایه کشور با توجه به آنکه از طریق ایجاد ابزارهای مالی اسلامی، همچون اوراق سلف ارزی یا صندوق‌های سپرده‌گذاری ارزی در بازار سرمایه، خیلی بهتر می‌تواند نقدینگی‌های سرگردان در جامعه، به ویژه نقدینگی‌های خرد که در اختیار سهامداران جز است و در مقاطع مختلف بحران اقتصادی وارد فعالیت‌های سفته‌بازانه ارزی در بازارهای دلاری غیرمجاز می‌شوند را مدیریت و جذب بازار سرمایه کند.

نایب‌رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان فراز با بیان اینکه سپرده‌گذاری ارزی در حوزه اعتماد و سرمایه اجتماعی قرار می‌گیرد، ابراز کرد: در دوره‌های پیشین، متاسفانه سپرده‌های ارزی مردم گرفته می‌شد و سپس در بازپرداخت، به صورت ریالی و با نرخ‌های دولتی سپرده‌های ارزی را باز می‌گرداندند. این اقدام، یک ظرفیت منفی برای سرمایه اجتماعی نظام بانکداری کشور ایجاد کرد.

او اظهار امیدواری کرد: امید می‌رود رئیس کل بانک مرکزی به سمت و سوی گذشته نرود و همان گونه که با مردم تعهد می‌کند، ارزی که از مردم دریافت می‌کنند را دقیقا همان ارز را بدون محدودیت و سود را نیز به صورت ارزی پرداخت کنند. بنابراین، لازم است نخست اعتماد از دست رفته بازتولید شود و سپس تلاش به مظور حفظ اعتماد صورت پذیرد تا از منابع ارزی مسکوت در خانه‌ها برای تامین منابع ارزی مگا پروژه‌ها بهره‌مند شد.